Đình Ngọc Hà (quận Ba Đình)
Đình thuộc làng Ngọc Hà, hiện nay là phường Ngọc Hà, quận Ba Đình, Hà Nội.
Ngọc Hà là một trong 13 trại do dũng sĩ họ Hoàng ở Lệ Mật lập nên từ thời Lý. Đây là một nơi nổi tiếng của kinh thành Thăng Long xưa, gần trại Hàng Hoa (tức vườn Bách Thú và phủ Toàn quyền thời Pháp).
Ngọc Hà ở ven hồ Tây, xưa kia có rừng lim rậm rạp. Người dân đến đây lập trại và trồng hoa cung cấp cho kinh thành Thăng Long. Ngọc Hà là một vùng đất đẹp, do đó đây cũng là nơi các vua chúa quan lại thường dựng dinh thự.
Đình Ngọc Hà chưa rõ được xây dựng từ năm nào, nhưng ở một câu đối của toà Tiền tế có ngày trùng tu vào 16/10/1898. Những mảng chạm khắc và những hiện vật còn lại cũng giúp ta nhận thấy nó được tạo tác vào thời kỳ cuối thời Lê đầu thời Nguyễn.
Đình toạ lạc trên một dải đất rộng bao quanh là hồ nước. Đình quay hướng nam và ngay trước cổng đình là một ao rộng hình vuông. Từ ngoài muốn vào đình phải qua cầu. Trước đình có xây bức bình phong cao 2m, đắp nổi hình con hổ từ trong lùm cây lao ra. Mặt trong phía đình đặt hai con voi đá đẹp, ở tư thế quỳ quay mặt vào nhau, rất sống động. Sau khi qua cổng tam quan với hai cột chính cao 6m, ta đi vào trong thấy hai toà giải vũ, mỗi toà 3 gian.
Đình chính được xây theo kiểu trùng thềm điệp ốc, kiểu thức cổ truyền của dân tộc. Cấu trúc bên trong theo phương cách “trên giường dưới kẻ”. Vào trong toà tiền tế ta thấy nổi bật các hoành phi, câu đối, hương án, đồ tế khí sơn thếp vàng rực rỡ, chạm khắc tỉ mỉ, cầu kỳ.
Sau nhà Tiền tế là toà phương đình hình vuông, kiểu chồng diêm 3 tầng, ở các góc mái đắp hình khối khác nhau như rồng, mây xoắn. Trên đỉnh đắp hình bầu rượu. Giữa hai tầng mái là hình cuốn thư đắp nổi, 2 đầu là đôi chim phượng, ngoài là một quyển sách mở, một bên là bút, một bên là kiếm.
Đỡ 4 góc phương đình là 4 cột có trang trí rộng lớn dài 2m. Trong lòng nhà trang trí cuốn thư, sách, gươm, các loại hoa trái bốn mùa. Trong phương đình có bầy cỗ kiệu bát cống, chạm khắc rồng khá tinh xảo phong cách thế kỷ XVIII - XIX.
Toà hậu cung cũng được đắp nổi trên các cột hình nghê, sư tử, đầu rồng, cá chép hoá rồng, mãnh hổ hạ sơn. Gian giữa hậu cung đặt ngai thờ, bài vị và đồ tế tự quý của thế kỷ XIX.
Nhìn chung đình có kiến trúc nghệ thuật cuối thế kỷ XVIII và có liên quan tới các di tích lân cận như chùa Một Cột, đền Quán Thánh, chùa Trấn Quốc... Đình là một kiến trúc đẹp, niềm tự hào của làng Ngọc Hà.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1992./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01