Miếu Mèn (huyện Ba Vì)
Miếu Mèn thờ bà Man Thiện ở thôn Nam An, xã Cam Thượng, huyện Ba Vì. Từ trung tâm Hà Nội đi theo Quốc lộ 32A, đến trung tâm huyện lỵ là đến di tích.
Theo tương truyền của nhân dân địa phương thì miếu thờ bà Man Thiện, người được cho là người mẹ sinh ra hai nữ anh hùng dân tộc là Trưng Trắc, Trưng Nhị.
Bà Man Thiện là người mẹ đã sinh ra hai vị nữ anh hùng kiệt xuất trong lịch sử nước nhà: Trưng Trắc, Trưng Nhị. Tương truyền bà là dòng dõi bên ngoại của Hùng Vương. Sinh thời, bà không chỉ xinh đẹp mà còn có tài ứng biến, hoạt bát và võ nghệ tinh thông. Bà lấy ông Hùng Định - Lạc tướng vùng Mê Linh. Chồng chết, mình bà lo toan nuôi dạy các con gái nên người, có chí khí, quyết tâm trong cuộc đấu tranh đền nợ nước trả thù nhà. Bà cũng là người liên kết, quy tụ lực lượng khởi nghĩa. Bà đã chỉ huy nghĩa binh chiến đấu dũng cảm, góp phần không nhỏ trong cuộc khởi nghĩa của Hai Bà. Bà được tôn xưng là Man hoàng hậu. Đất nước độc lập không lâu, lại phải chống trả nạn ngoại xâm. Do lực lượng quá chênh lệch, thế cùng lực kiệt, Trưng Vương đã anh dũng hy sinh trên chiến trường. Man hoàng hậu cũng tuẫn tiết để khỏi sa vào tay giặc. Nhân dân vô cùng thương tiếc, an táng bà tại gò Mả Dạ và lập miếu thờ - gọi là miếu Mèn.
Miếu Mèn là công trình tưởng niệm được xây dựng từ lâu đời, bao gồm Tiền tế và miếu thờ với những chất liệu quen thuộc: gạch xây tường, lát nền, ngói lợp mái, gỗ quý làm bộ khung nhà.
Nhà Tiền tế 3 gian, tường hồi bít đốc, các bộ vì chồng rường giá chiêng hạ kẻ. Lòng miếu thông thoáng và rộng rãi.
Miếu được xây dựng kiểu chữ “đinh”. Từ Tiền tế qua một khoảng sân hẹp là tới Đại bái. Đại bái 3 gian, tường hồi bít đốc tay ngai, có bộ vì kiểu “chồng rường giá chiêng, hạ kẻ và bẩy hiên”, 4 hàng cột. Hậu cung 3 gian dọc, nối liền với gian giữa Đại bái, kết cấu giống 2 nhà ngoài.
Các nếp nhà của miếu Mèn đều có bộ khung chủ yếu bào trơn, soi gờ đơn giản, thanh thoát.
Miếu Mèn quy mô không lớn nhưng còn giữ được nhiều di vật quý giá như: kiệu bát cống, long ngai, bài vị, hương án, nghê gỗ, hoành phi, câu đối, sắc phong... biểu thị lòng thành kính của dân làng với Man hoàng hậu, người phụ nữ Việt Nam anh hùng ở đầu thế kỷ I.
Miếu Mèn được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01