Đền Mẫu Liễu (huyện Hoài Đức)
Đền Mẫu Liễu thuộc xã Cát Quế, huyện Hoài Đức, Hà Nội.
Đền thờ Mẫu Liễu Hạnh, một trong “tứ bất tử” trong tâm linh người Việt, là nhân vật huyền thoại ở thế kỷ XVI, là biểu trưng của đạo Mẫu. Trước đây đền có sắc phong của triều Lê, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 44 (1783), chứng tỏ ngôi đền đã có từ lâu.
Đền ở giữa làng Quế Dương lên nhìn từ phía ngoài, cây đa cổ thụ có đường kính 3m trùm bóng xuống di tích tạo một không khí linh thiêng và hoà quyện với thiên nhiên. Khu nhà thờ chính gồm các lớp nhà song song lại thêm hành lang hẹp ở hai bên tạo một tổng thể kiến trúc khép kín. Nhà Tiền tế gồm 5 gian, phía trước là hệ thống cửa bức bàn, hai bên tường hồi bít đốc. Vào bên trong, không gian như rộng hơn nhờ bộ vì trốn cột, quá giang và các hoành, xà đều xẻ vuông, trên một khu đất khoảng 2 sào Bắc bộ.
Thượng lương còn ghi rõ niên đại khởi dựng vào năm Nhâm Ngọ, niên hiệu Bảo Đại thứ 17 (1942), trên 2 quá giang ghi thêm năm trùng tu ngôi đền vào năm Giáp Dần (1974). Tuy kiến trúc khá đơn giản nhưng các hoành phi và cuốn thư, câu đối cùng nhiều đồ thờ tự lại tạo ra một không khí thiêng liêng. Đền thờ công chúa Liễu Hạnh, mà tấm biển ghi dòng chữ: “Tối linh từ” ngôi đền rất linh thiêng) làm năm Bảo Đại thứ 2 (1927); “Cương biển hợp đức” tập hợp đức vững bền) như gắn đất Quế Dương với Sòng Sơn (Thanh Hoá) là những nơi Liễu Hạnh hiển thánh thể hiện trên đôi câu đối:
Phiên âm chữ Hán:
Vạn cổ Sòng Sơn lưu thánh tích
Nhất phương Quế Lĩnh đẩu thần công
Tạm dịch:
Ngàn năm Sòng Sơn còn dấu thánh
Một phương Quế Lĩnh rạng công thần
Sau nhà Tiền tế là khoảng sân hẹp có toà Phương đình. Tiếp đến là nhà Đại bái gồm 3 gian, trên thượng lương ghi năm khởi dựng vào triều Nguyễn, niên hiệu Bảo Đại thứ 17 (1942), gian giữa bài trí sập thờ và long ngai bài vị, hai bên có hương án thờ Tiên cô Quỳnh Hoa và Quế Hoa. Từ gian giữa Đại bái nối vào là Hậu cung với một gian thờ rộng để làm thành hình chuôi vồ, kết cấu chữ “đinh”. Tại đây có đặt khám thờ chạm tứ linh rất tinh xảo, bên trong đặt ngai và bài vị, nơi đức mẫu Liễu Hạnh ngự.
Đền Mẫu Liễu đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1997./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01