Đình Lỗ Giao (huyện Đông Anh)
Đình Lỗ Giao hiện ở thôn Lỗ Giao, xã Việt Hùng, huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội.
Theo truyền thuyết địa phương, nơi đây xưa kia Phù Đổng Thiên Vương đã dừng chân chiêu mộ quân sĩ đồng thời là nơi đánh tan giặc Ân cướp nước.
Đình Lỗ Giao có khởi nguồn từ một ngôi đền thờ thần, là nơi thờ thành hoàng làng và hội họp sinh hoạt của làng xã. Đình thờ ba vị Thành hoàng có công với nước trong đó hai vị thời Hùng Duệ Vương là Cao Sơn và Quý Minh; một vị thời Hai Bà Trưng là Ả Nương. Đây là những vị thần có công rất lớn trong việc giúp các vua đánh đuổi quân xâm lược phương Bắc bảo vệ ngôi vị nhà Hùng. Hai vị Cao sơn và Quý Minh được phong làm Thượng đẳng phúc thần. Thời Đinh Tiên Hoàng phong “Cao Sơn linh ứng đại vương và Quý Minh linh ứng đại vương”. Ả Nương được suy tôn làm Đức Thánh Bà và các triều đại về sau sắc phong bà là “Ả Nương chinh tĩnh phu nhân” và “Linh ứng diệu thông âm phù trợ thuận phu nhân”. Hàng năm dân làng Lỗ Giao đều tổ chức hội làng vào ngày 10 tháng tám âm lịch để tỏ lòng ghi nhớ công ơn của các vị thần Thành hoàng.
Khối kiến trúc chính của đình bố cục kiểu chữ “đinh” với Đại đình và Hậu cung được thiết kế theo lối truyền thống. Giá trị nổi bật của di tích là mảng nghệ thuật được chạm khắc trên các con rường, đầu dư, xà rường... theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII - XVIII. Đặc biệt một số bức chạm rồng trên cốn nách mang đậm nét nghệ thuật tạo hình thời Hậu Lê. Các bức cốn được trang trí cả hai mặt bằng kỹ thuật chạm lộng, chạm nổi tạo ra nhiều lớp với các đề tài trang trí đa dạng và phong phú, đặc sắc. Có thể nói, đây là một trong những ngôi đình còn giữ lại được các chạm khắc vào dạng cổ nhất của huyện Đông Anh nói riêng cũng như của Hà Nội nói chung.
Cùng với đó, khối lượng di vật quý có giá trị cao vẫn còn được bảo lưu tại đình như: 16 đạo sắc phong thời Lê - Nguyễn, 2 sắc có niên hiệu Cảnh Hưng thứ 46 (1785), 2 sắc niên hiệu Thiệu Trị thứ 4 (1844), 2 sắc Tự Đức 33 (1850), một khánh đá có niên hiệu Chính Hoà (1686). Ngoài ra, còn rất nhiều di vật có giá trị: các đồ thờ tự, sắc phong, hoành phi, câu đối... mang dấu ấn nghệ thuật của các thời kỳ lịch sử.
Đình Lỗ Giao đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1998./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01