Đình Kim Quan (quận Long Biên)
Đình Kim Quan là tên gọi theo địa danh thôn Kim Quan, nay thuộc phường Việt Hưng, quận Long Biên, Thành phố Hà Nội.
Kim Quan là một làng cổ, ở ngoài bãi ven sông Hồng. Trước kia, dân Kim Quan vốn ở Bạch Thổ, tức thôn Giang Cao, xã Bát Tràng ngày nay. Hàng năm lũ lụt, sụt lở, đồng ruộng bị thu hẹp dần, dân tăng, nhà cửa chật hẹp, đất canh tác thiếu. Thời Lê, có phò mã Lê Đạt Chiêu đã tâu vua xin di dẫn đến vùng đất mới, lập thành làng Kim Quan.
Theo hồi ức của nhân dân địa phương, đình Kim Quan được xây dựng từ rất sớm để thờ vị Thần bảo hộ cho cuộc sống của dân làng là Linh Lang đại vương và một số nhân Thần có công lập làng và tổ chức sản xuất, đó là vị quan, tước Lâm Hoài Bá Lê Đạt Chiêu và 2 vị nữ Thần là Thiên Tiên Đào Hoa phu nhân và Hà Tiên Phương Dung phu nhân.
Nguồn tư liệu thành văn như hương ước, bi ký... và đặc biệt là cuốn Thần tích còn lưu tại đình, cho biết: “Vị phúc thần được thờ làm Thành hoàng làng Kim Quan là Tôn Thánh Linh Lang đại vương, con vua triều Lý”.
Cũng theo nguồn thư tịch tại di tích, thì đến thời Cảnh Thống đời vua Lê Hiến Tông (1497 - 1504) do bản sở xưa kia vốn là sở đồn điền, trải qua năm tháng nước sông làm xói lở, phò mã Lê Đạt Chiêu đã trình vua di dân Bạch Thổ lên chỗ hiện nay lập làng và được no ấm. Cùng triều với vị phò mã là ông quan họ Trình, tên Đô, huý Tư - người bên Bắc quốc giỏi thuật phong thuỷ, ông tìm cát địa chọn hướng để lo việc dân xây dựng nhà cửa, dân cư sống được ổn định, của cải ngày một dồi dào. Sau khi ông mất, bản sở báo đền công đức liền phụng thờ ở đình.
Về hai vị nữ thần được thờ ở đình hiện nay, theo truyền thuyết dân gian và Sắc phong, được biết: “Khi đất nước có giặc ngoại xâm, bằng trí thông minh và tài đàn hát của mình, các bà đã tìm đến trại giặc ca hát làm lung lay ý chí của giặc và dụ hàng, giúp sức cho đại quân ta thắng giặc. Hai bà là Thiên Tiên Đào Hoa phu nhân và Hà Tiên Phương Dung phu nhân là Tổ sư của nghệ thuật ca trù Việt Nam”.
Đình làng Kim Quan được dựng lên trên một khuôn viên rộng, khá vuông vắn, ở bờ nam sông Đuống, cách trung tâm Hà Nội chừng 8km. Đình có quy mô kiến trúc bề thế với nhiều nếp nhà ngang dọc trên khu đất cao ở phía nam của làng, quay hướng đông nam. Xung quanh có các hàng cây cổ thụ toả bóng mát, phía trước có giếng đình lớn tạo thành một chỉnh thể uy nghiêm và trang nhã.
Các công trình kiến trúc trọng yếu như: Nghi môn, nhà Tiền tế, nhà Ống muống và Hậu cung.
Lễ hội đình Kim Quang được mở từ ngày mùng 1 đến hết ngày 12 tháng 2 âm lịch.
Đình Kim Quan đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1992./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01