Đình Kim (huyện Thanh Oai)
Đình Kim (xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai) trên thế đất “mạch tòng hợi lai, nhất đốn nhất khởi, lý ngư thụ thai, huyệt cư thụ tề” (nghĩa là: một khúc thắt một khúc phồng, huyệt đình nằm trên rốn của con cá chép chửa).
Đứng từ đường nhìn vào, đình Kim là một công trình kiến trúc khá đồ sộ, kết cấu theo kiểu chữ “đinh” bao gồm Bình phong, nhà bia, Tả hữu mạc, Phương đình, Đại bái và Hậu cung. Bình phong được làm theo kiểu ngũ môn giả cửa, có chức năng ngăn những nguồn gió độc thổi vào chính đình, sở dĩ hạng mục này được làm như vậy, bởi qua ngũ môn này là tới một hồ nước nhỏ có ý nghĩa tụ linh tụ phúc, cho nên cổng chính đi vào đã được chuyển sang cửa nách bên trái. Nhà bia là một ngôi nhà vuông có kiểu kiến trúc 2 tầng 8 mái, bên trong đặt một tấm bia hình trụ, 4 mặt đều khắc chữ Hán nói về sự tích của vị Thành hoàng. Phương đình có kết cấu 2 tầng 8 mái đao cong, để bước lên hạng mục này phải qua các bậc thềm khá cao khiến khách hành hương như phải ngước lên nền trời. Hạng mục này khá đồ sộ, các bộ vì mang phong cách kiến trúc thời Nguyễn, toàn bộ hệ thống chịu lực dồn toàn bộ lên 4 cột chính, chính giữa là phần cổ diêm được làm theo kiểu chấn song con tiện, xung quanh trang trí các đề tài tứ linh, tứ quý rất sinh động. Đại bái là ngôi nhà ngang có kết cấu 3 gian 2 chái, các bộ vì được làm theo kiểu “giá chiêng chồng rường” trên 4 hàng chân cột, các bức cốn đều chạm bong kênh các tích long cuốn thuỷ, phượng hàm thư... Các đầu dư chạm hình đầu rồng mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn với mặt dơi, tai thú, răng nhe, các đạo mác bay về sau trông rất dữ tợn. Toà Hậu cung nối liền từ gian giữa Đại bái tạo hình chuỗi vồ, các bộ vì được làm theo kiểu “vì kèo” trên quá giang, nghệ thuật điêu khắc không nhiều như ở toà Đại bái. Đây là nơi thâm nghiêm nhất, đặt long ngai bài vị và các đồ thờ tự khác. Đặc biệt ở đây, còn có đôi tượng phỗng trong tư thế quỳ, hai tay chắp vào nhau mang phong cách nghệ thuật thời Lê.
Đình Kim còn bảo tồn hơn 20 đạo sắc phong và 1 cuốn thần phả. Thần phả chép rằng: Làng Song Khê ngày xưa là trang Trầm Bối, đây là nơi ngự của vị đại vương là Chúc Sơn; Thiên Chàng; Địa Chàng; Mộc Thần; Ba Dạ và Thổ Địa. Thời ấy, vua Hán sai Tô Định làm Thái thú Giao Chỉ. Nhân dân lầm than khổ cực, Hai Bà Trưng liền dấy binh khởi nghĩa. Một lần, Hai Bà kéo quân qua trang Trầm Bối và dừng chân nghỉ tại đây. Đến đêm, Hai Bà lập đàn cầu đảo, và được 6 vị đại vương âm phù đánh giặc. Khi thắng trận, Hai Bà liền ban thưởng vàng bạc cho trang Trầm Bối và phong tặng cho 6 vị đại vương là Thượng đẳng phúc thần.
Đình Kim đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2000./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01