Đền Kim Bôi (huyện Mỹ Đức)
Ngày 14/6/1991, Bộ Văn hoá thông tin ra Quyết định số 1057 VH/QĐ xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá đối với đền Kim Bôi thuộc xã Vạn Kim, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.
Ngôi đền thờ ba vị có tên là Nhất Lang, Nhị Lang và Tam Lang. Các ngài đều là tướng lĩnh đã giúp Lý Nam Đế (544 - 548) chống quân Lương xâm lược nước ta. Các ngài góp phần tạo dựng nền độc lập của nước Vạn Xuân vào thế kỷ thứ VI. Do có công lao với đất nước, với nhân dân nên các triều đại phong kiến đều ban phong mỹ tự cho các ngài để nhân dân thờ phụng:
Nhất Lang tức chàng cả: “Thiên An hoàng đế đống vang đại vương” Nhị Lang tức chàng hai: “Quốc Vương diễn chúc an dân đại vương” Tam Lang tức chàng ba: “Từ Thiện cư sĩ đại vương”.
Đền Kim Bôi quay theo hướng tây nam, nhìn đối diện với dãy núi Hương Tích. Cấu trúc mặt bằng tổng thể ngôi đền theo kiểu chữ “nhị” với 2 toà Tiền tế và Hậu cung.
Tiền tế gồm 5 gian, xây kiểu tường hồi bít đốc, hai mái chảy lợp ngói ri, hai đầu bờ nóc đắp đấu đinh. Các bộ thống nhất kiểu vì kèo quá giang. Vì hiên được cấu tạo bởi một xà được đỡ bằng cột hiên, trên xà là các con rường chồng lên nhau qua các đấu kê mỏng. Toàn bộ hệ thống kiến trúc gỗ của Tiền tế đều bào trơn đóng bén, ít các mảng chạm trang trí.
Toà Hậu cung có chiều ngang 7,5m; sâu 8,5m, chia thành 2 gian trong và gian ngoài. Điểm chú ý ở toà này là được xây cao hơn toà Tiền tế, theo kiểu chồng diêm tạo thành 2 tầng 4 mái. Phần diêm chia thành các ô để trang trí đắp nổi tứ linh (long, ly, quy, phượng). Chính giữa bờ nóc là hình ảnh mặt trời toả ánh nắng ra không gian, hai đầu là kìm Makara ngậm bờ lan, đuôi xoắn tựa bánh xe luân hồi.
Đền Kim Bôi toạ lạc trên khu đất đầu làng cạnh trục đường Tế Tiêu - chùa Hương sẽ là địa chỉ thuận tiện để du khách đi hội chùa Hương và ghé qua khu đền tham quan, vãn cảnh./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01