Đền Kim Giao (huyện Mê Linh)
Đền Kim Giao thuộc thôn Kim Giao, xã Tiến Thắng, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
Theo Ngọc phả, đền Kim Giao thờ Lý Bôn - người đã có công đánh đuổi giặc Lương bảo vệ đất nước.
Đền Kim Giao được xây dựng trên một khu đất bằng phẳng, rộng và thoáng mát. Đền nhìn theo hướng nam, kiến trúc kiểu chữ “đinh” gồm 5 gian Tiền tế và 5 gian Hậu cung.
Tiền tế có chiều dài 13m, rộng 5,45m. Bộ mái phân bố thượng tứ, hạ tứ, lợp ngói ta. Bờ nóc ốp gạch thẳng. Bộ vì kèo kết cấu chia làm hai kiểu dáng. Hai vì gian giữa kiểu thượng, giá chiêng. Các con trồng hình khối tròn, đầu kê hoành chạm nổi hình văn hoá long, các đấu đệm hình nhỏ tượng trưng cho viên ngọc. Quá giang giữa đội giá chiêng, hai đầu quá giang ăn mộng với cột cái và gối lên kẻ suốt chạy đến hiện. Hai đầu kẻ chạm khắc hình rồng. Đầu kẻ phía trên chạm rồng râu xoắn, mắt lồi, mồm rộng, lưỡi thè ra đỡ viên ngọc; đầu kẻ dưới chạm văn hoá long, thân kẻ chạm hai đôi rồng xoắn tròn.
Hai vì bên kiểu thượng giá chiêng kép, trong là con trồng đấu đệm, hạ là bẩy. Các con trồng chạm khắc lá hoá long, đầu đệm chạm khắc chữ “thọ” chìm.
Hậu cung nối liền với Tiền tế, ba bề xây tường. Bộ mái cũng phân bố thượng tứ, hạ tứ. Bờ nóc úp ngói bò. Chiều dài Hậu cung 13m chia làm 5 gian đều nhau; 3 gian ngoài là Thiêu hương, 2 gian trong là Hậu cung.
Kết cấu vì kèo chia làm hai kiểu: thượng kèo, hạ kẻ và thượng bán mê hạ kẻ.
Trụ chống kèo là tấm gỗ rộng, trang trí hoa văn vân hoá long và lá hoá long. Vì kèo gian ngoài cũng được phủ tấm gỗ giả kèo, bán mê, trang trí hình hổ phù ngậm ấn, đội nóc.
Vì kèo bán mê trên cũng là hình hổ phù đội nóc, dưới trang trí ba cặp rồng chầu mặt nguyệt, khắc 3 chữ: Hưng, Vượng, Thịnh.
Cùng với hệ thống kiến trúc, đền Kim Giao còn lưu giữ nhiều bức chạm trổ khá đẹp. Điển hình như:
Bức cuốn thư bằng gỗ sơn son thếp vàng, chạm thủng ba bề, phía trên là hình rồng chầu mặt nguyệt, hai bên rồng cuốn, dưới chạm hổ phù đội cuốn thư. Giữa cuốn thư chạm hình tứ linh.
Đôi hạc gỗ sơn son thếp vàng, đứng trên lưng con rùa. Dưới cánh hạc chạm trổ hai con rồng, yếm hạc chạm hổ phù ngậm ấn.
Quán tẩy gỗ sơn son thếp vàng, thân hình khóm trúc, chim sẻ đậu trên ngọn, rồng bò theo thân cây. Khóm trúc mọc từ đá trong hồ nước có sen, rùa, long mã.
Đền Kim Giao còn có một số di vật, cổ vật độc đáo, đặc biệt là các di vật bằng đồng, sứ, và di vật là các đồ thờ bằng gỗ được chạm trổ công phu, tỉ mỉ. Đền Kim Giao đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01