Đình Đồng Nhân (huyện Đông Anh)
Đình Đồng Nhân thuộc thôn Đồng Nhân, xã Hải Bối, huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội. Xa xưa Đồng Nhân gọi là trang Cổ Đình. Địa danh Đồng Nhân gắn với cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng thuở đầu Công nguyên. Nơi đây thờ Xà Nương công chúa, một nữ tướng của Hai Bà Trưng.
Theo thần tích ở địa phương thì những năm đầu Công nguyên có ông Hùng Thuận và vợ là Đinh Thị Châu vốn là hậu duệ nhà Hùng đang làm chủ quản châu. Vốn bản tính hiền lành phúc hậu nhưng hiếm nỗi lại muộn con. Trong một lần bà ra tắm sông gặp Giao Long, khi về có mang. Ngày 12 tháng 10 năm Quý Tỵ sinh hạ được một người con gái có khuôn mặt ngọc, mắt sáng long lanh, ông bà vui mừng đặt tên con là Xà Nương. Năm 16 tuổi, Xà Nương có nhan sắc tuyệt trần, thông minh, trí tuệ siêu phàm. thông làu kinh sử, giỏi võ nghệ, am hiểu binh thư được mọi người ca tụng quý mến. Lúc bấy giờ nước ta đang rên xiết dưới ách đô hộ của nhà Hán, nhân dân vô cùng cực khổ, lại càng thêm điêu đứng bởi tính tham tàn bạo ngược của tên thái thú Tô Định. Hai Bà Trưng đã phất cờ khởi nghĩa, tập hợp lực lượng nhằm đòi nợ nước, trả thù nhà.
Được tin Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa, Xà Nương đem quân về hội kiến. Biết rõ tài năng của Xà Nương, cũng là hậu duệ của nhà Hùng, Trưng Trắc đã nhận Xà Nương là em kết nghĩa, giao cho thống lĩnh nội nữ vệ binh kiêm thuỷ đạo binh. Nghĩa quân của Hai Bà Trưng lớn mạnh, hào kiệt các nơi nhất tề hưởng ứng. Quân Hai Bà tiến đánh đồn sở quân giặc, quân địch bỏ thành tháo chạy. Quân ta đại thắng, thu phục non sông. Hai Bà Trưng lên ngôi tự xưng là Trưng Vương đóng đô ở Mê Linh. Trưng Vương giao cho Xà Nương công chúa là Tham tán quốc chính, cai quản khu Đồng Nhân. Bà cho mở tiệc lớn khao quân, xây dựng cung doanh ở Đồng Nhân, ý nguyện lấy nơi đây là đất sinh từ hương khói thờ cúng về sau. Sau khi bà mất, vua phong cho bà là Thượng đẳng nữ thần, rồi truyền cho các nơi trong đó có Đồng Nhân là dân hộ nhi, cho tiền của để xây đền thờ cúng. Xà Nương được nhân dân Đồng Nhân tôn thờ làm Thành hoàng làng và giữ phong tục cho đến ngày nay.
Đình Đồng Nhân toạ lạc trên một khuôn viên đẹp với vị trí đắc địa như một khuôn mẫu của quy hoạch làng xã nông thôn. Toà Đại đình với mái đao cong tạo sự bay bổng như tôn thêm ước mơ của người dân sau những ngày lao động cần cù mệt nhọc. Tại di tích còn bảo lưu nhiều tác phẩm nghệ thuật quý minh chứng cho tài hoa cùng nghệ thuật chạm khắc gỗ nước ta như các đầu dư chạm khắc hình đầu rồng ngậm ngọc, các bức cốn miêu tả đề tài tứ linh với các chủ để truyền thống như long cuốn thuỷ, ly vờn cầu, quy đội ấn, phượng hàm thư với kỹ thuật chạm nổi, trổ thủng rất hài hoà, sống động.
Lễ hội đình Đồng Nhân hàng năm được tổ chức tại di tích vào ngày 12 tháng mười một âm lịch.
Năm 2003, đình Đồng Nhân đã được UBND thành phố Hà Nội ra quyết định xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01