Miếu Gàn phường Hoàng Liệt
Miếu Gàn nằm ở phía nam thủ đô Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô khoảng 10km, giữa cánh đồng làng Bằng, xưa thuộc xã Hoàng Liệt, huyện Thanh Trì, nay là phường Hoàng Liệt, quận Hoàng Mai, Hà Nội.
Miếu Gàn gắn liền với truyền thuyết “Thần Chằm Dâm Đàm”. Sự tích ghi rằng vào đời Đại Khánh, khi Chu Văn An dạy học ở đây, có một cậu học trò sáng nào cũng đến thật sớm để nghe thầy giảng. Người học trò này không nói quê quán ở làng nào, nhưng các học trò khác thì bảo người này đến từ khu Đầm Đại, và khi trở về, cứ đến đây thì biến mất. Mọi người đều cho là thần nước. Năm đó, trời đang đại hạn, khắp nơi cầu đảo nhưng trời vẫn không mưa. Chu Văn An thương dân đói khổ, bèn hỏi học trò xem ai có cách gì làm cho trời mưa để cứu dân. Người học trò này nói với thầy An rằng: Con làm trái lệnh trời để tuân lời thầy, chắc con sẽ bị trời trừng phạt. Nói rồi, người học trò này lấy nghiên mài mực, ngửa mặt lên trời, lấy bút chấm mực và vẩy khắp bốn phương. Vẩy hết mực, rồi tung cả nghiên bút lên trời. Lập tức mây đen kéo đến ùn ùn, trời đổ mưa rất lớn làm đồng lúa trở lại xanh tốt. Đêm hôm ấy, một tiếng sét vang lên và sáng hôm sau, người ta thấy xác một con thuồng luồng nổi trên mặt đầm. Chu Văn An cho đó là xác của người học trò đã dám hy sinh thân mình để cứu dân, sai làm lễ an táng và lập miếu thờ, gọi là Miếu Gàn. Từ đó, Miếu Gàn được các triều vua phong cho vị thần là Thượng đẳng thần Bảo Ninh Vương.
Về kiến trúc, miếu không lớn nhưng có nhiều mảng chạm khắc đẹp, một bộ sưu tập cổ vật quý giá như nhang án thời Lê (thế kỷ XVIII), các khám thờ, long ngai, bài vị, hoành phi, câu đối và bát hương thuộc đầu thế kỷ XIX. Trong miếu thờ thần còn đôi câu đối:
“Mặc nghiên khởi tường vân, nhất bút lực hồi thiên tự thuận. Chu đình lưu hoá vũ, thiên trù vọng thiếp địa phần khổ”.
Tạm dịch:
“Mây lành từ nghiên mực bay lên, một ngọn bút ra công, trời thuận theo lẽ phải. Mưa tốt giữa sân son đổ xuống, nghìn cánh đồng đội nước, đất nẻ trổ mùa hoa”.
Miếu là một cảnh đẹp, với kiến trúc cổ ẩn mình dưới tán cây cổ thụ, phía trước là hồ nước rộng mênh mông.
Miếu Gàn đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1993./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01