Đình Do Lộ
Đình Do Lộ (phường Yên Nghĩa, quận Hà Đông, Hà Nội) nằm ở ven đê sông Đáy có kết cấu kiến trúc chữ “đinh” gồm các hạng mục Nghi môn, Đại bái và Hậu cung.
Nghi môn là một hạng mục với bốn cột xây cao theo nguyên tắc đăng đối, hai cột giữa đắp trụ biểu, phía trên đỉnh đắp tứ phượng chầu, đầu vươn ra 4 góc và ngước lên một cách vừa phải. Để trụ thắt cổ bồng tạo thế vững chãi cho toàn thể trụ biểu. Hai trụ biểu nhỏ được tạo tác tương tự như 2 cột chính nhưng trang trí đơn giản hơn, phía trên là đôi nghê chầu có chức năng kiểm soát tâm linh của khách hành hương.
Qua Nghi môn là khoảng sân khá rộng, hai bên có Tả hữu mạc dựng theo kiểu tường hồi bít đốc, kết cấu ba gian, các bộ vì làm theo kiểu “quá giang vượt tường” đơn giản với kiểu bào trơn đóng bén. Hạng mục này chỉ là nơi quan viên và dân làng chuẩn bị lễ vật làm lễ tế thần mỗi khi làng vào đám.
Đại bái là ngôi nhà ngang gồm 5 gian 2 chái tường hồi bít đốc. Trước kia, Đại bái đình được làm theo kiểu bốn mái đao cong, song vào thời Nguyễn đã sửa lại thành tường hồi bít đốc với 2 mái chảy. Các bộ vì toà Đại bái chạm khắc tương đối đơn giản theo các tích rồng phượng và vân xoắn có điểm xuyết lá cúc mang phong cách nghệ thuật cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Hậu cung là phần nối dài từ Đại bái đình về phía sau, các bộ vì ở đây chủ yếu bào trơn đóng bén, thiên về độ bền chắc. Đây cũng là nơi đặt long ngai bài vị, sắc phong, nhang án, kiệu và nhiều đồ thờ tự có giá trị khác.
Đình Do Lộ là nơi thờ Cao Sơn đại vương, một biểu tượng anh hùng văn hoá trong buổi sơ khai của người Việt. Đây là vị thần có quyền năng siêu phàm thời Hùng Vương, người bảo vệ cuộc sống tinh thần cho người dân. Ngoài ra, đình còn thờ Ả Lã Nàng Đê (nhiều nơi gọi là Ả Lã Nương Đê). Bà vốn là một vị tướng có công lớn trong việc giúp Hai Bà Trưng đánh đuổi giặc Đông Hán, sau khi thắng trận, bà lại tổ chức dạy dân chặn tằm dệt vải. Khi Mã Viện đem quân xâm lược nước ta, do thế giặc mạnh, khó chống nên bà đã tử trận. Để tưởng nhớ công ơn, dân làng Do Lộ đã lập miếu thờ người anh hùng dân tộc.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01