Đền Cán Khê
Đền Cán Khê thuộc thôn Cán Khê, xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, Hà Nội. Đền Cán Khê còn được gọi theo tên chữ là Chân Long từ nghĩa là đền Chân Long.
Đền Cán Khê nằm trên vùng đất cổ thuộc bờ nam của sông Cà Lồ, một mảnh đất trù phú mang nhiều dấu ấn gắn liền với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Ngôi đền toạ lạc trên một khu đất cao ráo, rộng thoáng chính giữa làng, là trung tâm sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng của nhân dân địa phương. Theo các cụ cao niên kể lại và nguồn thư tịch còn lưu giữ tại địa phương thì ngôi đền ít nhất có niên đại khởi dựng từ thời Lê và qua nhiều lần tu bổ tồn tại cho đến ngày nay. Cấu trúc của ngôi đền có đủ Tam quan, Tả hữu mạc, nhà Tiền tế, Đại tế và Hậu cung. Trên kiến trúc được trang trí đề tài truyền thống tứ linh, tứ quý. Các bức cốn chạm nổi đề tài các lão hoá rồng tứ linh, cúc dây mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX.
Đặc biệt đền Cán Khê còn bảo lưu được những di vật quý có giá trị lớn trong việc nghiên cứu sự tồn tại và phát triển của ngôi đền. Đáng chú ý là 3 bộ ngai thờ, bài vị được làm công phu tỉ mỉ trang trí đề tài mặt trời, vân xoắn, văn triện, hoa dây. Hai tấm bia đá một có niên đại thời Lê và một thời Nguyễn có niên đại Chiêu Thống 1 (1787) ghi lại việc đặt hậu ở đền. Ngoài ra còn có khám thờ, hương án, hoành phi, câu đối, chuông đồng, cửa võng, tượng thờ, choé đựng nước thờ là những di vật quý góp phần làm phong phú thêm nguồn sử liệu ở di tích.
Đền Cán Khê thờ 3 vị thần: Cao Sơn đại vương, Đống Vĩnh đại vương và Lý Phật Tử. Thần Cao Sơn có công giúp vua Hùng Duệ Vương chiến thắng giặc Ai Lao. Sau khi ông mất được vua ban cho nhân dân ở trang Hoãn Khê được phụng thờ. Thần Lý Phật Tử là vị vua gây dựng nên thời hậu Lý Nam Đế. Thần Đống Vĩnh đại vương là tướng quân Việt Vương Triệu Quang Phục có công trong việc đánh đuổi quân Lương giành lại thái bình cho đất nước. Cao Sơn, Đống Vĩnh đại vương và Lý Phật Tử đều được sử sách ghi nhận. Cao Sơn là một nhân vật quan trọng trong hệ thống thần thoại Việt Nam trong buổi đầu dựng nước, thần Cao Sơn được coi là một trong những vị thần tứ trấn của kinh thành Thăng Long. Hai vị thần Lý Phật Tử và Đống Vĩnh đại vương giúp chúng ta nghiên cứu tìm hiểu để nhận định rõ ràng hơn về một giai đoạn lịch sử đầy vẻ vang của thời Lý Nam Đế, thấy được công tích của thần Lý Phật Tử người đã có công gây dựng nên triều hậu Lý Nam Đế kháng chiến chống Lương, bảo vệ độc lập của dân tộc.
Di tích đền Cán Khê là công trình kiến trúc cổ mang trên mình bề dày lịch sử, di tích còn bảo lưu tích luỹ được những giá trị đích thực quý giá điển hình về mặt lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật.
Di tích đã được UBND Thành phố Hà Nội xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa năm 2003.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01