Dấu ấn là ng "tư sản" giữa lòng Hà Nội
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:01, 23/02/2009
Đã xuất hà ng sang tận châu Phi
Cự Đà thuộc địa phận xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Tây (cũ). Là ng trải dà i, nép dọc con sông Nhuệ với những ngõ xóm đâm ngang, hẹp, lát gạch đử hướng mặt ra bử sông, vươn tận mép nước. Trên cổng mỗi xóm đửu còn những biển tên cổ, nà o là Hiếu Đễ, Đồng Nhân Cát, An Lạc, nà o là Điểm Tuần, Ba Gang... Trong ngõ, nhà nhà đửu được đánh số, không khác gì một khu phố ở Hà Nội.
PGS.TS Trịnh Sinh (Viện Khảo cổ học Việt Nam), nhận xét, quy hoạch tự nhiên của là ng theo đúng mô hình nhất cận thị, nhị cận giang, điển hình cho một là ng Việt cổ vừa nông nghiệp vừa thương mại.
Họa tiết trang trí trên một cánh cửa của ngôi nhà cổ xóm Chùa và kiến trúc mặt tiửn một ngôi nhà cổ.
Với vị trí thuận lợi, Cự Đà đã trở thà nh một trung tâm buôn bán, trao đổi, cung cấp hà ng hóa cho cả vùng. Vải vóc, thóc gạo, muối, đỗ, lạc... là những mặt hà ng thiết yếu thời đó.
Và o khoảng năm 1930, một và i người trong là ng Cự Đà đã học được nghử dệt kim, tổ chức quy mô thà nh những xưởng lớn có máy dệt chạy bằng điện, sản xuất áo thun và áo len. Những xưởng dệt kim lớn, như Cự Doanh, Cự Chân, Cự Chung, Cự Hải... nổi tiếng một thời, không chỉ là m đẹp cho các bà , các cô thời đó mà còn xuất bán tận châu Phi. Đây là những doanh nhân thà nh đạt của Cự Đà .
Trong đó, một trong những người được ví là thủy tổ của nghử dệt kim đông xuân ở nước ta - cụ Cự Doanh - đã có một hệ thống cơ sở sản xuất, xưởng dệt may ở phố Hà ng Quạt những năm đầu thế kỷ XX (tiửn thân của cơ sở dệt kim Đông Xuân sau nà y).
Người là ng Cự Đà còn đua nhau ra Hà Nội lập xưởng, là m chủ nhà máy, chủ cửa hà ng, tiệm buôn... lấy chữ Cự là m tên hiệu để hướng vử quê hương.
Đường và o xóm.
à”ng Vũ Văn Bằng, Trưởng ban văn hóa của xã, nói rằng, khoảng 50 nhà cổ hiện nay là minh chứng cho một thời hưng thịnh, đầy tự hà o của Cự Đà , như nhà của cụ Cự Doanh ở đầu xóm Đồng Nhân Cát, nhà ông Trịnh Thế Sủng, nhà cụ Hai Chiếu, nhà số 15 ở xóm Chùa 1, nhà số 191 xóm Hiếu Đễ...
Những ngôi nhà cổ đậm nét à đông, là m bằng gỗ lim, trạm trổ hoa văn tinh tế nay vẫn khá vững chãi. Nhà kiểu Pháp thì hai tầng, có ban công, cũng cửa vòm, gạch hoa lát cột, mảnh sứ đập ra ghép lại trang trí mặt tiửn...
Dấu ấn thịnh vượng còn thể hiện trên bệ cột cử giữa là ng, có niên đại năm 1929 - "của hiếm" thời đó. Hai khối tượng cóc bằng đá xanh đặt ở bến sông, có khoét lỗ để đèn dầu. Đây là một loại hải đăng giúp thuyửn bè buôn bán trên sông Nhuệ định vị đúng hướng mà ghé và o.
Điửu đặc biệt, Cự Đà là là ng đầu tiên của Hà Đông có điện.
Hà ng "mộc" dần mai một
Ngà y nay, Cự Đà còn nổi tiếng với nghử là m tương, là m miến tiêu thụ khắp miửn Bắc. Với những giá trị vật thể, phi vật thể đặc sắc, Cự Đà vẫn đang là "hà ng mộc", được nhiửu DN du lịch tìm hiểu để xây dựng tour cho khách.
Tuy nhiên, khi theo chân một đoà n lữ hà nh mới đây vử Cự Đà khảo sát, ấn tượng của hầu hết mọi người trong đoà n là bầu không khí ngột ngạt vì ô nhiễm. Đường đất ghập ghửnh và xóc, bụi. Dọc hai bử sông Nhuệ đầy rác.
Anh Cao Quốc Chung, Trưởng phòng sản phẩm, Công ty Du lịch Vidotour, nói rằng, đây là lần thứ hai anh đến Cự Đà (lần đầu từ 8/2007), nhưng vẫn rất ái ngại vử cảnh quan môi trường. Chính vì vậy, một năm rườ¡i qua, Vidotour chưa có bất kử³ sản phẩm nà o để đưa khách đến Cự Đà .
Theo anh Chung, tuy xã đã nỗ lực cải tạo nhưng sự thay đổi nà y chưa đủ sức thuyết phục khách, đặc biệt là du khách quốc tế.
Mặt tiửn một ngôi nhà mang phong cách kiến trúc phương Tây.
Hơn nữa, lãnh đạo xã Cự Đà tuy đã có chủ trương phát triển theo hướng dịch vụ - du lịch, nhưng chưa thực sự bà i bản. Một đoà n của xã đã "khăn gói" sang Đường Lâm để học vử phát triển du lịch là ng cổ song, vẫn chưa thể triển khai. Đại diện của Công ty Du lịch Greentour thì nhận xét, người dân Cự Đà lại chưa có ý thức giữ gìn nên không chỉ là m lãng phí tà i nguyên vật thể (những ngôi nhà cổ dần mai một, hoang tà n), mà còn bử quên các giá trị văn hoá phi vật thể.
Đó là những câu chuyện xa xưa truyửn miệng vử là ng, vử các doanh nhân... hay những câu chuyện dân gian có thể in thà nh sách để phục vụ khách có nhu cầu tìm hiểu.
Được biết, chỉ nay mai, toà n bộ hơn 100ha đất canh tác của Cự Đà sẽ phải nhường cho khu đô thị, khu công nghiệp. Quử¹ đất của là ng sẽ bị thu hẹp dần. Có tiửn bồi thường, người dân có thể phá nhà cũ, dựng nhà mới. Sự hiện đại đặt bên cạnh sự cổ kính, nếu không có quy hoạch kiến trúc phù hợp, sẽ là m kệch cỡm nơi vốn được coi là khu phố thu nhử của Hà Nội.