Nhà phố cổ Hà Nội và nỗi lo bị sập
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 13:51, 03/06/2009
Sống trong sợ hãi
Hà Nội bình yên với mái ngói rêu phong trong tranh Bùi Xuân Phái, Hà Nội thanh bình với hình ảnh phố nhử ngõ nhử trong những ca khúc của Phú Quang chỉ là dư ảnh của một thời xưa. Ở Hà Nội 36 phố phường ngà y nay, những người được (hay là bị) sống trong ngôi nhà được xếp diện bảo tồn đặc biệt suốt ngà y chỉ nơm nớp một mối lo: nhà sắp sập.
Ngôi nhà cổ được coi là thuần Việt duy nhất nằm ở số 47 Hà ng Bạc có hai lớp ngói không liửn mái, ở giữa là những bức tường xây gạch giật cấp, ngăn cách những ngôi nhà bên cạnh, kết cấu không dùng bê tông cốt thép. Ngôi nhà 130 tuổi nà y đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Các cột gỗ bắt đầu mục nát, mối mọt, vữa rơi từng mảng, đôi chim phượng lắp ở đầu hồi đã bị rụng mất đầu. Trên gian thử của dòng họ, chiếc cột lim chống mái đã bị mối ăn mòn vẹt, phải cặp bằng mấy thanh gỗ.
à”ng Nguyễn Văn Ngọc, chủ nhân của ngôi nhà cổ 47 Hà ng Bạc, cho biết, nếu mưa kéo dà i một giử, ông chỉ có cách ngồi trên giường vì nước ngập đến mấp mé chỗ nằm. Trên tầng hai, nơi con dâu và cháu nội ông sinh sống, hễ mưa là trong nhà ngoà i trời cũng như nhau vì dột và thấm.
Những ngà y nắng ráo, chỉ chuyện đợi đi vệ sinh buổi sáng của hơn hai chục con người trước một toilet chung cũng nảy sinh xô xát. Toà n là người một nhà nhưng vì những va chạm cuộc sống rất đời thường ấy mà nhiửu khi họ không dễ nhìn mặt nhau.
Chị Hường, 33 tuổi, con dâu cụ Ngọc, sống ở căn nhà 47 Hà ng Bạc mới khoảng chục năm những đã chịu đủ hậu quả từ căn nhà nà y giáng xuống. Bản thân chị vì cầu thang gỗ sập mà văng từ mái tạm của tầng hai xuống, bị gãy chân, nằm bất động hà ng mấy tháng trời. Con trai chị thì nhiửu lần bươu đầu, mẻ trán. Chị kể, chỉ cần nghe tiếng con dưới nhà là phải chạy xuống, sợ trẻ con hiếu động, đi lại quá mạnh sẽ là m một đoạn nà o đó của nhà bị sập.
Không ở tình trạng sắp sập nhưng căn nhà 14 Nguyễn Siêu cũng xộc lên mùi ẩm mốc. Nó được xếp và o loại nhà cũ nhất trong khu phố nà y. Tại đây, người dân sống trong sự chen chúc và tạm bợ. Chủ nhân ngôi nhà , ông Nguyễn Phương, cho biết việc chính của ông hằng ngà y là xuống phố hưởng chút không gian thoáng đãng chứ không phải ngồi trong ngôi nhà ông đã gắn bó mấy chục năm qua.
Mái ngói một ngôi nhà cổ bị sập
Chị Hường kể, những người có điửu kiện thì đã mua nhà chuyển đi khu khác, họ đóng cửa chử Nhà nước phê duyệt sửa chữa hay đửn bù. Những người không có điửu kiện như bố chồng chị và chị thì cứ nhắm mắt ở liửu. Được hửi có niửm vui nà o bù lại những bất trắc vử nhà ở kể trên không, chị Hường cho biết, khi chị đi xin việc, đưa sơ yếu lý lịch ra, ai cũng trầm trồ nhà phố cổ. "Lúc đó, tôi không biết nên vui hay nên buồn", Hường nói.
Sống trong những căn nhà cổ, nhiửu người cả năm không nhìn thấy bầu trời. Cấu trúc ngôi nhà cũ gần như bị băm nát vì sự lấn chiếm. Không còn căn nhà nà o thuộc sở hữu một chủ (ngoà i căn biệt thự nhà vườn số 6 Đinh Liệt).
"Chỉ khi nà o giải quyết được câu chuyện trước cánh cửa nhà vệ sinh mỗi sáng cho những người dân nơi đây thì mới có thể nghĩ đến việc phát triển và bảo tồn văn hoá", giáo sư Hoà ng Đạo Kính nói. Còn khi các gia đình phải sống trong cảnh nơm nớp lo sợ như hiện nay thì lý thuyết lưu giữ không gian văn hoá qua việc cố níu kéo tuổi thọ của những ngôi nhà cổ là điửu không thể.
Giáo sư Hoà ng Đạo Kính cho rằng, hầu hết khách du lịch đến khu phố cổ mấy khi đi tìm tuổi của những căn nhà . Vả lại, rất ít ngôi nhà còn lại ngà y nay trên phố cổ có tuổi thọ 100 năm. Hầu hết những ngôi nhà nà y đửu xây theo tiêu chí nhanh, nhiửu, tốt, rẻ nên giá trị sử dụng ngà y một kiệt quệ. Vì thế, việc duy trì sự tồn tại của những căn nhà nà y nếu là m được thì rất tốt. Nhưng việc nên là m ngay là cố gắng duy trì không gian truyửn thống của phố cổ với những nhà mặt phố, những ngõ nhử, phố nhử. Trên cơ sở kiến trúc đó, nên bảo tồn những tên phố thủ công có thương hiệu bằng cải tạo, chỉnh trang.
Lực bất tòng tâm
Theo tổng kết của UBND thà nh phố Hà Nội, khu phố cổ Hà Nội hiện có 15.270 hộ gia đình sinh sống, diện tích phụ bình quân 1 m2 mỗi người, trên 50% số nhà không có nhà vệ sinh riêng, 20% số nhà không có bếp, trên 50% số hộ có 6 người ở trong một buồng.
Đến nay, số nhà cần sửa chữa là 80%, 20% trong số đó bị hư hửng nặng. Không chỉ có vậy, trong khu phố cổ có tới 60 công trình tôn giáo, tín ngườ¡ng (đình, đửn, miếu...) mà công trình nà o hiện cũng bị lấn chiếm, xuống cấp.
Một góc phố cổ Hà Nội
Những nhà thuộc diện Nhà nước quản lý nhiửu năm nay vẫn "án binh bất động". Ban quản lý phố cổ trong hơn 20 năm qua chỉ tu tu sửa được ba ngôi nhà (38 Hà ng Đà o, 87 Mã Mây, 51 Hà ng Bạc), đến nay chưa có kế hoạch tiếp theo. Trong khi đó, khả năng tự cải tạo của những chủ hộ ở nhà cổ hầu như không có. Hầu hết những ngôi nhà nà y bị "xé nhử" bởi rất nhiửu gia đình. Gia đình nà o cũng cố gắng cơi nới không gian sống và gần như không ai đủ khả năng tà i chính để trở thà nh chủ sở hữu toà n bộ nhà .
Trung tuần tháng 5 vừa qua, một ngôi nhà cổ ở khu phố Sơn Tây, Ba Đình bị sập, UBND thà nh phố mới và o cuộc và đử ra chính sách xây lại nhà cho dân. Tuy nhiên, cùng thời điểm nà y, nhiửu ngôi nhà cổ thuộc diện bảo tồn vẫn đang "ngắc ngoải" nhưng chưa đến lượt được giải quyết.
à”ng Trần Việt Anh, phó ban thường trực, Ban quản lý phố cổ Hà Nội, cho biết ý kiến các chuyên gia đưa ra thường không thể thực hiện do không khớp với các quy định của pháp luật vử xác định lộ trình, dự án ưu tiên. Tất cả các dự án muốn được phê duyệt phải phù hợp với quy hoạch. Nhưng hiện nay điửu lệ mà ban quản lý phố cổ áp dụng là theo quyết định 70 của Bộ Xây dựng vử quy hoạch, đã lỗi thời. Thà nh phố đã cho phép điửu chỉnh quy hoạch, nhưng điửu chỉnh ra sao và đến bao giử xong lại là câu hửi chưa có lời kết.