Nghệ thuật dân gian đang sống 'thoi thóp'
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 00:44, 16/09/2009
Có thể nói âm nhạc dân gian đã "ăn sâu bám rễ" và o tâm hồn người Việt. Thời xưa, không kể những lần hội là ng hay mỗi độ Tết đến xuân vử, điửu không thể thiếu trong đời sống văn hóa ở những là ng quê đồng bằng bắc bộ là tiếng trống chèo, giọng hát quan họ, là m cho không khí là ng quê thêm phần rộn rã.
Còn giử đây, các nhà hát chèo, tuồng, cải lương...đửu thưa thớt người xem, diễn viên đôi khi không trụ lại được với nghử cũng bởi miếng cơm manh áo mà phải chấp nhận chân ngoà i dà i hơn chân trong. Thực trạng trên là m không ít người là m văn hóa phải suy nghĩ, và dường như giải pháp an toà n cho loại hình nghệ thuật truyửn thống đó là cách tân, cải biên cho phù hợp với cuộc sống hiện đại.
Những vở chèo như Nà ng Sita, Oan khuất một thời hay Chà ng Katum và nà ng Mitiêu do nhà hát Chèo Hà Nội dà n dựng là một trong những thà nh công bởi sau khi được cải biên, vở vẫn giữ được nguyên đặc trưng của nghệ thuật chèo cổ.
Đó là một bà i toán khó đối với các nghệ sử¹, bởi với hơn 50 vở chèo cổ cùng 170 là n điệu, nay khán giả chỉ còn biết đến và i vở trong khi số lượng đoà n chèo của cả nước hiện nay không phải là ít. Việc khôi phục những vở chèo cổ vẫn là những dự án trên giấy, số nghệ nhân còn lưu giữ được vốn chèo cổ còn lại rất ít.
Mặc dù được cải biên nhưng một số vở chèo cổ vẫn chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội đương đại. Chèo ngà y nay có nhiửu lời thoại hơn, diễn tả cụ thể những xung đột, chi tiết hơn nhưng cũng là m mất đi những đặc trưng cơ bản của chèo.
Với tuồng, thì còn đáng buồn hơn bởi việc thiếu khán giả là một phần nhưng việc thể hiện và lưu giữ tuồng cổ cũng là điửu khó thực hiện. Việc thay đổi cấu trúc mới lạ tức không theo mô típ tuồng cổ, như thổi một là n gió mới cho tuồng để phù hợp với thời đại là việc nên là m nhưng tất cả cái gọi là cái đinh của tuồng cũng nên được những nhà nghiên cứu xem xét, bảo tồn.
Giáo sư Hoà ng Chương cho biết : Các công trình văn hóa cổ nói chung và tuồng nói riêng phải được phục hồi. Không khí văn hóa truyửn thống phải được hồi sinh trải qua quá trình gian khổ để lưu giữ bảo tồn, nay lại bị thất truyửn thì đó là một tổn thất rất lớn.
Quan họ dường như cũng cùng chung số phận với các dòng nhạc dân gian trong dòng chảy của cơ chế thị trường. Lối hát cổ đã được thay thế bằng nhiửu lối hát hiện đại, các kử¹ thuật vang rửn nửn nảy người ta cũng có thể dễ dà ng bử qua. Thậm chí bây giử các liửn anh , liửn chị còn mở dịch vụ nghe hát quan họ trên điện thoại di động.
Và điửu dễ nhận thấy là quan họ được tiếp nhận một cách dễ dà ng hơn chèo và tuồng. Lâu nay chúng ta biết đến quan họ chủ yếu qua những bà i hát dân ca quan họ cải biên dễ nghe, dễ hiểu chứ không phải là quan họ cổ. Như vậy, gián tiếp là m cho quan họ có nguy cơ thất truyửn.
Là ng Diửm (Bắc Ninh), quê hương của những điệu quan họ, có những nghệ nhân cao tuổi trong là ng đang ngà y ngà y truyửn lại những vốn cổ cho lớp con cháu, những mong góp phần nhử bé cho việc lưu giữ vốn quan họ cổ.
Nghệ sĩ Thao Giang, Phó GĐ Trung tâm phát triển à‚m nhạc Việt Nam cho biết: Trung tâm cũng đang có rất đông các bạn trẻ đăng ký theo học các lớp âm nhạc dân gian, chúng tôi cũng cố gắng tạo điửu kiện tốt nhất để các em có thể theo đuổi được tình yêu với âm nhạc truyửn thống.
Đó là những tín hiệu vui cho nửn âm nhạc dân gian, nhưng cũng không ít những băn khoăn như cần phải có những quy định nhằm kiểm soát đối với việc mượn âm nhạc cổ cho sáng tác nghệ thuật đương đại. Cần nâng cao nhận thức cho người dân vử văn hóa, tạo cho những tác phẩm nghệ thuật dân gian cần có một môi trường diễn xướng để nó được sống với bản chất vốn có.