Quan họ trở thà nh di sản văn hóa thế giới
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 08:26, 01/10/2009
Không quá ồn à o và khoe mẽ, quan họ đi và o lòng người bởi những câu ca đằm thắm thiết tha vử tình yêu và cuộc sống. Từ lễ hội có từ lâu đời đến những câu hát giản dị, quan họ được giữ gìn và chiếm được cảm tình trong lòng người.
Là kết tinh văn hóa vùng Kinh Bắc, quan họ là nét đẹp độc đáo trong sinh hoạt văn hoá cộng đồng, không những thể hiện mối quan hệ ứng xử trong một cộng đồng là ng xóm, mà còn là phương thức tương giao giữa các là ng xã với nhau. Quan họ là thể loại dân ca phong phú nhất vử mặt giai điệu trong kho tà ng dân ca Việt Nam, với nhiửu là n điệụ. Cho đến nay, đã có ít nhất 300 bà i quan họ được ghi âm bằng ký hiệu âm nhạc trên giấy. Trong đó có các là n điệu quan họ cổ: La rằng, Đường bạn Kim Loan, Cây gạo, Giã bạn, Hừ la, La hời, Tình tang, Cái ả, Lên núi, Xuống sông, Cái hửn , Cái ả, Gió mát trăng thanh...
Hát quan họ trên thuyửn trong hội Lim
Một trong những hình thức biểu diễn hát quan họ mới là kiểu hát đối đáp giữa liửn anh và liửn chị. Kịch bản có thể diễn ra theo nội dung các câu hát đã được chuẩn bị từ trước hoặc tùy theo khả năng ứng biến của hai bên hát. Quan họ ngà y nay không chỉ là lối hát giao duyên giữa liửn anh và liửn chị mà còn là hình thức trao đổi tình cảm giữa liửn anh, liửn chị với khán giả. Ngay cả trong cách ăn mặc, cư xử trong khi hát quan họ cũng có những quy định và chuẩn mực nhất định.
Các liửn anh mặc áo dà i năm thân, cổ đứng, có lá sen. Quần dà i trắng, ống rộng. Liửn anh đội nhiễu quấn hoặc khăn xếp, dùng ô đen. Còn trang phục của các liửn chị thường được gọi là "áo mớ ba mớ bảy". Tuy nhiên trong thực tế, các liửn chị thường mặc áo mớ ba. Liửn chị mặc váy váy sồi, váy lụa, mang dép cong. Ngoà i áo, quần, thắt lưng, dép, người liửn chị còn chít khăn mử quạ, đội nón quai thao, và thắt lưng đeo dây xà tích.
Têm trầu cánh phượng tại hội Lim
Đặc biệt văn hoá quan họ gắn chặt cả phần lễ và phần hội với những đặc điểm độc đáo. Tục lệ của các là ng quan họ trên qui định chặt chẽ: Quan họ phần lễ là để thử Thần, thử Phật; Quan họ phần hội là để các liửn anh liửn chị quan họ nam, nữ của các là ng đến tham dự hội hát đối đáp giao duyên, vui chơi. Quan họ thử Thần: Không chỉ những là ng quan họ gốc mà hầu hết đửu có tục lệ hát quan họ thử Thần (hoặc thử Phật) phần lễ và hát quan họ giao lưu phần hội.
Theo tục lệ của các là ng quan họ gốc, hát thử Thần được qui định chặt chẽ như: Chỉ có quan họ nam hoặc nữ của là ng được hát. Trong hát thử chỉ được hát những những giọng lử lối (giọng cổ) như: Hừ la, La rằng, Tình tang, Cây gạo... có nội dung ca ngợi công đức của Thần. Tuyệt đối không được hát giọng vặt có nội dung nam nữ yêu đương. Quan họ phần hội: là để các bạn quan họ nam và nữ của các là ng hát đối đáp giao duyên nhằm tạo không khí vui vẻ, giải trí với nhau.
Hội của các là ng quan họ hấp dẫn và quyến rũ nhất chính là phần quan họ hát đối đáp giao duyên với nhau. Bởi các liửn anh, liửn chị bằng những là n điệu, những lời ca ngọt ngà o đầy tình cảm thể hiện những tâm trạng yêu đương, nhớ nhung, đằm thắm, da diết, quyến luyến của những lứa đôi.
Một số lễ hội quan họ truyửn thống mang đúng bản sắc văn hóa của lễ hội xưa như hội Lim, hội là ng Diễm ... vẫn ngà y cà ng được giữ gìn và phát triển, khôi phục lại nét sinh hoạt văn hóa là nh mạnh dân giã, khôi phục lại những nét sinh hoạt văn hóa của các là ng quan họ gốc, các nghi thức, lử lối chơi. Hiện nay, quan họ là hoạt động văn hóa, xã hội của cộng đồng xứ Kinh Bắc (hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang) lưu giữ, trao truyửn từ nhiửu thế hệ và trở thà nh bản sắc của địa phương trở thà nh không gian văn hóa đặc thù. Quan họ đã trở thà nh di sản phi vật thể đại diện thứ 3 của Việt Nam.