Người có công đầu suy tôn Lý Công Uẩn lên ngôi
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 08:22, 25/02/2010
Đà o Cam Mộc quê ở huyện Yên Định, Thanh Hóa. Quê cha ở là ng Trà ng Lang, Định Tiến, quê mẹ là ng Nam Trịnh, Yên Trung. Hai là ng quê đã sinh ra một người con ưu tú là m rạng danh cho quê hương, xứ sở là Đà o Cam Mộc, chính vì vậy từ bao đời nay dân hai là ng cà ng tự hà o bao nhiêu lại cà ng đoà n kết, gắn bó bấy nhiêu, như nhân dân trong vùng xưa nay nói: Trà ng Lang - Nam Trịnh/Nghĩa đá và ng từ thuở tiửn Lê.
Vử sự ra đời của Đà o Cam Mộc, người trong vùng vẫn thường hay kể, một buổi sáng bà mẹ ông ra sông Mã gánh nước thấy một quả bầu trôi quẩn quanh chỗ bà lấy nước, mấy lần bà đẩy ra xa, nhưng quả bầu lạ cứ quẩn quanh mãi bên chân, cuối cùng bà gánh nước và mang theo quả bầu ấy vử nhà . Không bao lâu sau bà mang thai rồi sinh nở.
Khi ông sinh ra, cùng lúc ấy trong nhà có ánh hà o quang. àt lâu sau chồng mất, bà đưa con vử quê ngoại Nam Trịnh nuôi con khôn lớn. Ngay từ bé, Đà o Cam Mộc đã có sức vóc cường tráng, to khửe hơn người. Có lần thuyửn vua Lê Đại Hà nh tuần du trên sông Mã mắc cạn, quân lính dùng mọi cách mà thuyửn vẫn không nhúc nhích. Thấy vậy ông vội lội xuống sông, dùng mưu và sức khửe của mình đẩy thuyửn đi băng băng. Vua Lê cảm phục chà ng trai thông minh, có sực lực hơn người bèn vời và o kinh đô và sau nà y là m quan dưới thời vua Lê Long Đĩnh (1006-1009), được phong chức Chi hậu.
Nhà Võ Chỉ ở Đửn Đô, nơi thử Đà o Cam Mộc, Lê Phụng Hiểu và Lý Thường Kiệt. Ảnh: Thể thao Văn hóa.
Vử công lao của Thái sư à vương Đà o Cam Mộc, Đại Việt sử ký toà n thư cho biết khá rõ: Sau khi vua Lê Đại Hà nh mất, các vua vử sau ăn chơi xa xỉ, không mà ng gì tới triửu chính và muôn dân trăm họ, trong nước người dân ca thán, bên ngoà i giặc Tống đang chử thời cơ mang quân sang xâm lược nước ta.
Trước thế giặc lăm le ngoà i bử cõi, lòng người dân phân tâm, lúc nà y dân gian đồn rằng trên cây cổ thụ bị sét đánh ở châu Cổ Pháp hiện lên dòng chữ: Gốc cây thăm thẳm. Ngọn cây xanh xanh. Cây hòa đao rụng. Mười tám hạt thà nh. Cà nh đông xuống đất. Cây khác lại sinh. Đông mặt trời mọc. Tây sao náu hình. Khoảng sáu bảy năm. Thiên hạ thái bình. Nội dung những dòng chữ nà y ý nói vua non yếu, bầy tôi cường thịnh, họ Lê mất, họ Lý nổi lên, trải sáu hoặc bẩy năm thì thiên hạ thái bình.
Đến khi Long Đĩnh băng hà , vua nối ngôi còn bé, Lý Công Uẩn cùng với Hữu điện tiửn chỉ huy sứ là Nguyễn Đê mỗi người được đem 500 quân tùy long (quân hầu của vua) và o là m túc vệ. Chi hậu Đà o Cam Mộc dò biết Lý Công Uẩn có ý muốn nhận việc truyửn ngôi, nhân lúc vắng người hửi để gợi xem: Mới rồi chúa thượng ngu tối bạo ngược, là m nhiửu việc bất nghĩa, trời chán ghét nên không cho hết thọ, con nối thơ ấu không kham nổi nhiửu khó khăn. Mọi việc phiửn nhiễu thần linh không ưa, dân chúng nhao nhác, mong tìm chân chúa. Sao Thân vệ không nhân lúc nà y nghĩ ra mưu cao, quyết đoán sáng suốt, xa xem dấu cũ của Thang Vũ, gần xem việc là m của Đinh Lê, trên thuận lòng trời, dưới theo ý dân, mà cứ khư khư giữ tiểu tiết là m gì.
Lý Công Uẩn thận trọng, ngại Đà o Cam Mộc có bụng khác, giả giận mắng rằng: Sao ông nói thế, tôi phải bắt ông nộp quan. à”ng thong thả nói với Lý Công Uẩn: Tôi thấy thiên thời nhân sự như thế, cho nên mới dám phát ngôn. Nay ông lại muốn cáo giác tôi thì tôi không phải là người sợ chết. Lúc đó Lý Công Uẩn mới thổ lộ: Tôi đâu nỡ cáo giác ông, chỉ sợ lời nói tiết lộ thì chết ráo, nên răn ông đó thôi.
Hôm khác, ông lại nói với Lý Công Uẩn: Người trong nước ai cũng nói họ Lý khởi nghiệp lớn, lời sấm đã hiện ra rồi, đó là cái họa không thể che dấu được nữa. Chuyển họa thà nh phúc chỉ trong sớm chiửu. Đây là lúc trời trao người theo, Thân vệ còn nghi ngại gì nữa. Lý Công Uẩn nói: Tôi đã hiểu ý ông, không khác gì ý của Vạn Hạnh, nếu thực như lời ấy thì nên tính kế thế nà o?. Đà o Cam Mộc bèn trả lời: Thân vệ là người khoan thứ, nhân từ, lòng người chịu theo. Hiện nay trăm họ mệt mửi kiệt quệ, dân không chịu nổi, Thân vệ nên lấy ân đức mà vỗ vử, thì người ta tất xô nhau mà kéo vử như nước chảy chỗ thấp, có ai ngăn được
Đà o Cam Mộc biết việc cần kíp, sợ sinh biến, mới nói chuyện với khanh sĩ và các quan, ai cũng vui theo. Ngay ngà y hôm ấy, đửu họp cả ở trong triửu bà n rằng: Hiện nay, dân chúng ức triệu khác lòng, trên dưới lìa bử, mọi người chán ghét tiên đế hà khắc bạo hà nh không muốn vử...có lòng suy tôn quan thân vệ... nhân lúc nà y cùng nhau sách lập Thân vệ là m Thiên tử.
Thế rồi cùng nhau dìu Lý Công Uẩn lên chính điện, lập là m Thiên tử, lên ngôi Hoà ng đế. Trăm quan đửu lạy rạp dưới sân, trong ngoà i đửu hô vạn tuế vang dậy cả trong triửu. Đại xá cho thiên hạ, lấy niên hiệu Thuận Thiên, năm 1010 mở đầu vương triửu Lý.
Từ khi lên ngôi, Lý Công Uẩn cảm phục ghi ơn, vừa tin tưởng giao cho Đà o Cam Mộc những công việc quan trọng trong triửu chính, phong cho Đà o Cam Mộc là Nghĩa Tín hầu và gả con gái trưởng là công chúa An Quốc cho ông.
Năm Ất Mão (1015), Thuận Thiên thứ 6, Đà o Cam Mộc trút hơi thở cuối cùng, tôn vinh và ghi công của ông, triửu đình nhà Lý đã truy phong Đà o Cam Mộc là Thái sư à vương.
Hiện nay, tại huyện Yên Định quê hương thái sư à vương Đà o Cam Mộc có 3 di tích thử phụng đệ nhất công thần tôn phù Lý Công Uẩn, vị vua khai sinh triửu Lý. Đó là đửn thử ở là ng Nam Thạch, Yên Trung quê ngoại và đửn thử ở là ng Bùi Hạ, xã Yên Phú.
Ở Trà ng Lang, Định Tiến, theo các cụ cao biên cho biết, khu thử ngà i ở đây được bố trí theo kiểu tiửn thần, hậu phật, đửn gắn với chùa, vì vậy, di tích nà y có tên gọi là Hùng Phúc cổ tự, thần được thử cùng với Phật. Ngôi chùa được xây dựng và o năm Kỷ Dậu (1069), đời vua Lý Thánh Tông để nhớ ơn vị khai quốc công thần nà y. Ở bên tả tòa tiửn điện, tượng thái sư à vương Đà o Cam Mộc đầu đội mũ, mặt chữ điửn, mắt sáng, môi son, râu dà i, hai tay cầm cân đai, chân đi hà i, mình khoác hoà ng bà o...toát lên vẻ uy nghi, hùng dũng. Di tích nà y hiện còn giữ được tấm bia cổ, dựng và o năm Bính Ngọ (1606).
Đửn thử ở là ng Nam Thạch, Yên Trung quê ngoại trải thời gian cũng đã có đổ nát từ lâu, trong đửn có bức đại tự ghi ơn công đức của ngà i: Sinh vi Lý tướng, tử vi Lê thần, nghĩa là : Sống là tướng Lý, chết là m thần nhà Lê.
Hướng tới kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long, tôn vinh vương triửu Lý trong lịch sử và những người có công với dân với nước, mới đây đửn thử Thái sư à vương Đà o Cam Mộc được đầu tư nhiửu tỷ đồng đã và đang tiến hà nh trùng tu, tôn tạo với nhiửu hạng mục. Thiết nghĩ Hà Nội cũng nên có một con đường mang tên Thái sư Đà o Cam Mộc