"Аừng để mẹ tôi nói vử Xuân Quử³nh - Lưu Quang Vũ!"

- Anh đã từng nói thời nhử, anh sống với má Quử³nh nhiửu hơn cả mẹ Uyên? Vì sao thế?

- Bố mẹ tôi chia tay năm tôi lên 2 tuổi, tòa xử­ tôi ở với mẹ, và  bố tôi tất nhiên phải có trách nhiệm với tôi. Hồi bé, bà  nội tôi ở cùng một khu tập thể, cùng tầng, tôi nhớ là  cứ chạy lên chạy xuống, không ở với ai nhiửu hơn, tôi hay lên với bà  nội, vì còn có các cô các chú.

Năm tôi học cấp 1, tôi theo mẹ sang ở nhà  mới, hình như và o đầu năm 1976, nhưng tôi vẫn sang bà , sang bố má luôn, vì Khu tập thể 96 Phố Huế vẫn là  nơi tôi sinh ra và  lớn lên, và  ở nơi mới, mẹ tôi cũng đâu phải chỉ sống 1 mình, bà  cũng đã có 1 gia đình mới. Khi đã lớn học cấp 2 (1980), tôi sang ở hẳn với bố, cho đến khi bố má mất đi, tính cụ thể vử thời gian vật chất, tôi ở với bố và  má Quử³nh nhiửu hơn.

Nhà  báo Lưu Minh Vũ và  mẹ, nghệ sĩ Tố Uyên. 

- Má Quử³nh đã chăm sóc cho anh như thế nà o?

- Sự chăm sóc của má Quử³nh kể ra thì cũng như bao người mẹ khác nhưng cao hơn đó là  tình cảm của người mẹ dà nh cho con riêng của chồng, như trong câu thơ má tôi đã từng viết: Con là m bằng yêu thương/ Của cha và  của mẹ / Của bà  và  của ông/ Của má nữa - biết không/ Con là m bằng tất cả (Cắt nghĩa tặng Lưu Minh Vũ - Chùm thơ xuân cho 3 con nhử).

Tôi chỉ xin kể 1 kỷ niệm mà  bất cứ người con nà o cũng thèm muốn ở người mẹ thứ hai của mình: Má nhổ răng cho tôi, ngà y đó là m gì có đi bác sĩ như bây giử, má pha sẵn nước muối, để một ít bông, nhổ răng bao giử cũng sợ, nhưng má bảo không sao đâu, má chỉ xem nó lung lay thế nà o thôi, trên gác có cái gì kìa, tôi ngẩng lên nhìn, thế là  xong..., tôi nhớ là  từ bé tôi chưa phải đến nha sĩ bao giử, má tự nhổ những cái răng sữa của tôi. Rồi chuyện cắt tóc cho tôi đến việc họp phụ huynh, chuyện đưa tôi đi bệnh viện, chuyện vá quần vá áo, bình thường đối với người mẹ, nhưng cao cả hơn vì đó là  tình cảm cho một đứa trẻ do một người khác sinh ra với chồng của mình.

- Khi nhìn thấy sự chăm chút của Xuân Quử³nh dà nh cho anh, mẹ anh “ DV Tố Uyên có biểu hiện gì?

- Tôi còn nhử nên chỉ vô tư đón nhận sự chăm sóc của mọi người dà nh cho mình mà  không có sự quan sát kiểu soi mói như vậy. - Kỉ niệm nà o vử má Quử³nh khiến anh nhớ nhất?

- Có rất nhiửu, hà ng chục năm nay cứ lăn đi lăn lại trong đầu tôi, những hình ảnh vử má. Có lẽ đây là  1 kỷ niệm, mà  tôi cũng chưa kể với ai: năm lên 9 tuổi (1979), tôi bị mổ ruột thừa ở Bệnh viện Việt - Аức.

Mổ xong lần thứ nhất bị nhiễm trùng nên lại phải mổ lần thứ hai. Tôi bị tiêm kháng sinh, đau lắm, mà  hồi đó chỉ tiêm và o đùi thôi, ngà y 2 lần, vết tiêm lúc nà o cũng bị sưng lên như cái chén. Má Quử³nh lần nà o tiêm xong cũng lấy nước nóng chườm cho tôi đỡ đau, nước nguội lại thay, và  má là  người đã ở bên tôi trong suốt 1 tháng nằm viện.

Vợ chồng Lưu Quang Vũ - Xuân Quử³nh.

- Anh thấy tình cảm của bố Lưu Quang Vũ dà nh cho má Quử³nh thế nà o?

- Còn nhử nên tôi không để ý tình cảm của 2 người, nhưng khi biết nhận thức và  suy nghĩ tôi biết họ sinh ra là  để cho nhau, cùng nhau vượt qua những năm tháng gian nan lận đận nhất, tôi nhớ mãi hình ảnh bố tôi viết trên cái bà n thấp, còn má thì đặt giấy lên chân mà  viết. Tôi nhớ cả hình ảnh má tôi xin được ruột bút bi, dùng giấy quấn lại là m quản bút để 2 người viết.

- Mẹ Tố Uyên có lần kể: Xuân Quử³nh vứt quần áo Minh Vũ đi vì Minh Vũ nhử, chơi và  bà y đồ lung tung khắp nhà  Xuân Quử³nh. Thực hư chuyện đó như thế nà o?

- Chắc chắn là  không có chuyện đó, và  đây là  lần đầu tiên tôi nghe một chuyện mà  không bao giử tôi nghĩ là  có như vậy.

- Một người là  diễn viên tà i sắc, người vợ đầu tiên của Lưu Quang Vũ, một người là  nhà  thơ nổi tiếng và  cũng là  bạn đồng hà nh, đồng chí hướng với bố. Theo anh, ai có ảnh hưởng nhiửu hơn tới cuộc sống và  sự nghiệp của bố Lưu Quang Vũ?

Tình cảm Lưu Quang Vũ dà nh cho ai nhiửu hơn?

- Dễ để nhìn thấy câu trả lời trong những gì bố tôi đã để lại.

Trước tiên vử sự so sánh tình cảm dà nh cho ai nhiửu hơn thì không thể. Hai người lần lượt là  2 người mà  bố tôi yêu thương và  chung sống.

Thật đẹp mối tình đầu của bố tôi và  mẹ, ông đã từ bử tất cả để đến với mẹ tôi, để được là m người chồng của mẹ tôi, nhưng rồi hoà n cảnh và  theo tôi tính cách, cách cảm nhận cuộc sống của 2 người không thể sống chung với nhau được. Tôi có thể thấy phần nà o mẹ tôi trong những nhân vật truyện ngắn của bố tôi sau nà y, truyện Hoa Xuyến Chi, Mùa hè đang đến.

Chia tay, chính trong thời gian ấy mà  bố đã có những vần thơ ngời ngợi sáng, thứ ánh sáng không quá chói chang mà  thánh thiện, trong là nh chỉ có ở ngọc trai được ngậm bằng những nỗi đau lắng lại tự nhiên sau bao con sóng vật vã của biển Аời (Thơ tình Lưu Quang Vũ - Nhà  phê bình văn học Nguyễn Thị Minh Thái). Thật buồn khi người con trai phải nói lên điửu nà y: Chính sự chia tay đó, trong thời gian mà  tâm hồn bố tôi như một tấm gương chẳng biết soi gì ấy lại mang đến cho gia tà i thơ của ông những bà i thơ trác tuyệt nhất.

Còn sự ảnh hưởng của má Quử³nh đến sự nghiệp sáng tác của bố tôi thì đã có rất nhiửu công trình nghiên cứu, sách chuyên luận và  nhiửu bà i báo đử cập và  lý giải vử vấn đử nà y. Theo tôi, để tìm được viên ngọc trong đá, thì má tôi phải có tình yêu và  đức hy sinh lớn lao mà  không ai có thể là m hoen ố được.

Аám cưới Lưu Quang Vũ và  Tố Uyên. 

- Có gì khác biệt trong cuộc sống của bố khi sống cùng với mẹ Uyên và  khi sống cùng mà  Quử³nh không?

- Thật khó trả lời, bởi vì khi bố mẹ còn ở với nhau thì tôi quá nhử, thời gian lại không dà i. Lúc đó bố tôi cũng ít là m thơ, chỉ khi chia tay và  sống với những năm tháng viển vông, cay đắng u buồn thì bố mới sáng tác nhiửu hơn. Và  khi sống với má, thì bố đã sống và  cống hiến đủ đầy trên nhiửu lĩnh vực.

- Khi nghe tin Lưu Quang Vũ, Xuân Quử³nh và  Mí gặp tai nạn, anh và  mẹ Tố Uyên đã phản ứng như thế nà o?

- Thật khó để bạn hiểu hết được cảm giác của người vừa cùng 1 lúc mất 3 người thân. Còn mẹ Tố Uyên lúc đó tôi không biết, vì tôi không ở cạnh bà .

- Ngà y đưa tang họ, mẹ Tố Uyên có tới không?

- Mẹ tôi có tới, và  để trở, đeo tang. Tôi nhớ, khi ấy, cả nhà  còn giấu bà  nội tôi vử cái chết oan nghiệt. Sau nà y khi xem ảnh đám tang và  nghe kể, bà  nội tôi giận lắm khi biết mẹ tôi dám đeo tang, bà  nói đại ý rằng: Bố tôi đã li dị với mẹ tôi rồi. Tức là  bố tôi chỉ có 1 người vợ duy nhất, ai cho phép người vợ đã li dị đeo tang. Cả nhà  tôi phải can và  giải thích với bà , nghĩa tử­ là  nghĩa tận, lúc đó tang gia bối rối chẳng ai còn nghĩ được gì cả.

- Thường thì con cái sẽ luôn đứng vử phía mẹ. Nhưng những phóng viên đã từng phửng vấn, tiếp xúc với anh nói rằng họ có cảm giác tình cảm anh dà nh cho Xuân Quử³nh nhiửu hơn mẹ mình? Аiửu đó đúng hay sai? Tại sao? Аiửu gì ở Xuân Quử³nh đã chinh phục trái tim anh?

- Tôi có hai người mẹ và  tôi ơn cả 2 người. Tình cảm biểu hiện có thể khác nhau nhưng nói chuyện so sánh hơn kém ở đây tôi thấy không cần thiết và  có phần bất nhẫn .

- Gần đây, Tố Uyên có trả lời phửng vấn, trong đó đử cập đến việc Lưu Quang Vũ không yêu Xuân Quử³nh, sống với Xuân Quử³nh vì nghĩa nhiửu hơn vì tình. Anh đã rất bức xúc với thông tin đó?

Như vậy có nghĩa là  Tố Uyên đã nói sai sự thật?

- Giử mới chính là  điửu cần bà n tới. Chưa đử cập đến việc ai đúng ai sai, trước tiên, tôi muốn nói với người đã đưa ra câu hửi phửng vấn và  với Ban Biên tập tử báo đó rằng: Khi quý vị nhận được một câu trả lời như vậy mà  chưa kiểm chứng, chưa xác định mức độ chính xác, chưa nhận thức được hậu quả mà  câu nói đó mang lại, mà  đã vội vã đưa lên mặt báo, tức là  quý vị đã xúc phạm đến những người đã khuất, đáng trách hơn đó lại là  những người mà  cống hiến của họ đã được nhân dân và  nhà  nước công nhận. Bởi vì, những câu trả lời trong bà i phửng vấn có rất nhiửu chi tiết và  hoà n cảnh không có thực. Người chết thì không nói được, chỉ có những gì họ để lại và  tình cảm của những người còn sống dà nh cho họ thôi.

Bố tôi - nhà  thơ, nhà  văn, nhà  viết kịch Lưu Quang Vũ và  má tôi - nhà  thơ Xuân Quử³nh đã yêu nhau, đã cháy hết mình cho nhau. Аiửu đó thể hiện quá rõ trong cuộc đời cũng như trong những vần thơ của cả hai người. Nếu không có tình yêu rất sâu sắc dà nh cho nhau thì họ không thể để lại cho chúng ta những trang viết đầy tình cảm như thế được.

Theo tôi: tình yêu của 2 người là  hình mẫu, là  lý tưởng cho những người biết yêu nhau, biết vì nhau và  cùng nhau là m nên một sự nghiệp văn chương lớn lao. Những đồng nghiệp đã cho đăng tải bà i phửng vấn, các bạn chắc ít nhất cũng đã từng có một lần đọc những bà i thơ Xuân Quử³nh và  Lưu Quang Vũ viết cho nhau, lẽ ra các bạn phải thấy đó là  những lời sai sự thật chứ ?!

- Nghệ sĩ Tố Uyên có nói Xuân Quử³nh chính là  người thứ 3 khiến tình cảm của bố mẹ anh rạn vỡ. Theo anh, đó có phải là  nguyên nhân?

- Nói như vậy là  tủi hổ đến vong linh người đã khuất. Tôi khẳng định không phải. Bố mẹ tôi ly dị có sự đồng ý của pháp luật “ Tòa án - khi tôi chưa đầy 2 tuổi. Sau khi chia tay, hai người có cuộc sống riêng. Bố tôi lấy má tôi và o năm 1974. Mẹ tôi và  má tôi là  2 giai đoạn hoà n toà n tách rời trong cuộc đời ngắn ngủi của bố tôi.

- Kết hôn với Xuân Quử³nh, một người phụ nữ hơn tuổi, bố anh đã bao giử ân hận hay cảm nhận sự cách biệt trong suy nghĩ và  lối sống?

- Câu nà y tôi xin phép không trả lời. Cũng giống như nhiửu câu hửi trong bà i phửng vấn ở tập san tôi đã nhắc tới ở trên, tôi tự nhủ không nên đọc nó, coi như nó chưa bao giử có. Bây giử tôi xin phép được nói và i lời cuối:

Sự thật cần phải được tôn trọng. Với tất cả tinh thần xây dựng, hợp tác, trên cả tình đồng nghiệp nữa, tôi mới nói những lời từ ruột gan mình như thế nà y, đã có rất nhiửu cuộc phửng vấn nhưng chưa bao giử tôi trải lòng như lúc nà y, bởi bà i báo đó đã xúc phạm đến những người tôi yêu thương, vì họ mà  tôi còn tồn tại, và  thay họ có mặt trên cõi đời nà y.

Tôi xin đử nghị các đồng nghiệp của tôi: Không nên để mẹ tôi nói vử Xuân Quử³nh và  Lưu Quang Vũ, bởi vì không thể có người phụ nữ nà o đủ cao thượng lại có thể ca ngợi tình yêu của người chồng cũ với một người phụ nữ khác. Nếu các bạn viết thì đó là  một sai lầm nghiêm trọng, là  sự xúc phạm không chỉ với những người đã nằm xuống dưới 3 tấc đất mà  còn xúc phạm đến những người vẫn đang sống, vẫn hít thở thứ không khí trong là nh cùng với các bạn.

Bố má tôi là  những nghệ sĩ mà  cuộc đời và  sự nghiệp đã được khắc ghi và o sự nghiệp văn học của đất nước, của dân tộc. Аể nói vử họ cần phải tìm hiểu, suy luận, cân nhắc... cho dù chỉ là  qua một bà i phửng vấn.

Người chết không nói được, không thanh minh được, nhưng tôi tin là  họ vẫn biết. Tôi luôn cầu mong họ tha thứ cho những việc là m sai lầm của người đang sống.

Nếu tôi có nói gì quá nặng lời thì mong các bạn bử quá.

Đang yêu