Bia tiến sĩ ở Văn Miếu “ Quốc Tử Giám, kho di sản tư liệu độc đáo
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 16:44, 07/04/2010
Theo đó, bia tiến sĩ Văn Miếu đã trở thà nh di sản tư liệu thứ 2 của Việt Nam được đưa và o danh mục di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới của UNESCO sau mộc bản triửu Nguyễn.
82 tấm bia là những di vật giá trị bậc nhất của di tích
82 tấm bia đá ghi khắc họ tên, quê quán của 1307 vị tiến sĩ được đặt tại khu vực trung tâm của di tích Văn Miếu “ Quốc Tử Giám. à tưởng dựng bia được khởi sự từ Lê Thánh Tông, vị Hoà ng đế tà i cao, học rộng, quan tâm đến việc xây dựng nửn văn hóa, giáo dục dân tộc và các đời sau kế tiếp đã dựng bia tiến sĩ.
Cụ thể, 82 tấm bia tương ứng với 82 khoa thi được dựng. Tấm bia tiến sĩ đầu tiên được dựng năm 1484 đời vua Lê Thánh Tông, ghi lại lịch sử khoa thi năm 1442. Tấm bia cuối cùng được dựng và o năm 1780 cho khoa thi tổ chức và o năm 1779.
Lễ đón bằng công nhận 82 bia tiến sĩ Văn Miếu “ Quốc Tử Giám là di sản tư liệu thế giới
Bia tiến sĩ được dựng trong thời gian gần 300 năm (1484 “ 1780) nhưng đửu được tạo bằng một loại đá xanh, khai thác từ núi An Thạch, huyện Đông Sơn, Thanh Hóa. Kích thước không đửu nhau, cùng đặt trên lưng rùa.
Thân bia, khắc niên đại tổ chức khoa thi. Bên dưới là bà i ký khắc theo chiửu dọc của bia, đọc từ trên xuống dưới, từ phải sang trái có nội dung ca ngợi triửu vua đang trị vì, tiếp theo là năm tổ chức khoa thi, tên và chức tước của các vị được vua sai tổ chức kử³ thi với nhiệm vụ cụ thể, số lượng thí sinh, người soạn văn bia, người nhuận sắc và cả người viết chữ để khắc đá cũng có tên trong bia.
Sau phần văn bia là họ tên, quê quán của các vị đỗ kử³ thi đó theo thứ tự từ cao xuống thấp: Đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ (Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa) rồi đến Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân và Đệ tam giáp Đồng tiến sĩ xuất thân...
Có thể thấy, mỗi tấm bia là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mỗi bà i ký trên bia là một áng văn mẫu mực thể hiện rõ quan điểm tư tưởng vử triết học, sử học, vử giáo dục đà o tạo và sử dụng nhân tà i.
Ngay ở tấm bia được dựng đầu tiên (khoa 1442) mục đích xây dựng bia cũng đã được ghi rõ rà ng: Ghi tên khắc đá bầy nơi cửa hiửn tà i, khiến kẻ sĩ trông và o mà sinh lòng hâm mộ phấn chấn, tự rèn luyện lấy danh tiết, hay quan điểm trọng nhân tà i được thể hiện rõ qua đoạn: Hiửn tà i là nguyên khí của Quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp.
Thông qua các tấm bia có thể thấy được tên tuổi của nhiửu danh nhân từng được nhắc nhiửu trong các sách sử Việt Nam như nhà sử học Ngô Sĩ Liên, Tiến sĩ năm 1442 đã soạn bộ sách Đại Việt sử ký toà n thư; nhà bác học Lê Quý Đôn, tác giả của Đại Việt thông sử, Kiến văn tiểu lục, Vân đà i loại ngữ; nhà chính trị, ngoại giao lỗi lạc Ngô Thì Nhậm đỗ Tiến sĩ khoa 1775, đã giúp vua Quang Trung chiến thắng quân Thanh trong trận Ngọc Hồi-Đống Đa lịch sử...
Niửm tự hà o truyửn thống hiếu học của dân tộc
Có thể thấy việc công nhận bia tiến sĩ Văn Miếu “ Quốc Tử Giám là di sản tư liệu thế giới của tổ chức UNESCO quốc tế là một trong những sự kiện lớn và niửm tự hà o của toà n thể nhân dân thủ đô nói riêng và cả nước nói chung trong không khí toà n dân hứng khởi kỉ niệm 1000 năm Thăng Long “ Hà Nội.
Trong lễđón bằng công nhận 82 bia tiến sĩ Văn Miếu “ Quốc Tử Giám là di sản tư liệu thế giới, Phó Thủ tướng Chính Phủ - Nguyễn Sinh Hùng cũng đã đánh giá: Bia tiến sĩ bằng đá đặt tại Văn Miếu “ Quốc Tử Giám là một tà i sản văn hóa vô giá của dân tộc Việt Nam, một biểu tượng tôn vinh đạo hiếu học, truyửn thống đà o tạo nhân tà i bổ sung nguyên khí cho đất nước của nhân dân ta... Bởi vậy, việc bia đá được công nhận là di sản tư liệu thế giới là niửm tự hà o, tự tôn của hà o khí dân tộc.
82 tấm bia đá ghi khắc họ tên, quê quán của 1307 vị tiến sĩ là niửm tự hà o của dân tộc
Bà Katherine Muller Marin - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam chia sẻ: Di sản tư liệu thế giới đã khẳng định đánh giá cao của các chuyên gia thế giới vử ý nghĩa lịch sử và biểu trưng của 82 bia tiến sĩ.
Được chiêm ngườ¡ng di sản tư liệu nà y, tôi có thể cảm nhận được niửm tự hà o lớn lao của các sĩ tử khi vượt qua vũ môn và được lưu lại tên tuổi trên những tấm bia. Những con rùa đá cũng là một minh chứng cho những giai đoạn huy hoà ng trong lịch sử phát triển của Quốc Tử Giám, trường đại học đầu tiên của Việt Nam, nơi hoà ng gia và các tinh hoan của đất nước đã từng học tập “ Bà Katherine Muller Marin nhận định thêm.
Nhiửu chuyên gia thế giới, nhà khoa học trước đó cũng đã đánh giá: những tấm bia cũng là những tư liệu chân thực phản ánh một giai đoạn lịch sử kéo dà i hơn 300 năm dười triửu Lê và Mạc và bức tranh sinh động vử việc đà o tạo và tuyển dụng nhân tà i ở Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung.
Đánh giá tầm quan trọng của di tích, Bà Ngô Thị Thanh Hằng “ Phó Chủ tịch thà nh phố Hà Nội đã nhận định: Nếu chẳng may, một hoặc một số tấm bia bị hư hửng hoặc mất đi, nhân loại sẽ mất đi một di sản tư liệu quí hiếm, một tác phẩm nghệ thuật độc đáo và không thể khôi phục được.
Hiện nay, với vai trò là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng, Văn Miếu “ Quốc Tử Giám, mỗi ngà y đón tới hà ng ngà n lượt du khách trong nước và quốc tế. Bởi vậy, việc bảo vệ để di tích, đặc biệt là 82 tấm bia tiến sĩ không bị xâm hại, đồng thời xây dựng được những kế hoạch, phương án để phát huy giá trị di dản là công việc đang được đặt ra một cách cấp bách, nhất là khi hồ sơ tư liệu vử các bia đá tiến sĩ nà y đã được công nhận là di sản tư liệu thế giới.
UBND thà nh phố đã chỉ đạo ngà nh văn hóa thể thao và du lịch và trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu “ Quốc Tử Giám tập trung và o công tác tuyên truyửn, giới thiệu và quảng bá bằng nhiửu hình thức khác nhau vử di sản tư liệu quí hiếm nà y. Mặt khác phải đầu tư, triển khai công tác bảo vệ, gìn giữ lâu đà i di sản.