Nhó đông - cây thuốc chữa viêm gan
Danh thắng & Di tích Hà Nội - Ngày đăng : 12:50, 08/04/2010
Nhó đông (Morinda longissima Y.Z.Ruan) thuộc họ Cà phê (Rubiaceae), là một cây bụi, cao 2 - 4m, gỗ thân và rễ có mà u và ng. Thân hình trụ, mọc thẳng, cà nh non có 4 cạnh, mà u lục nhạt. Lá mọc đối hình bầu dục thuôn hoặc hình mác, dà i 12- 18cm, rộng 6 - 10cm, gốc thuôn, đầu nhọn, hai mặt lúc non gần như nhẵn, khi già mặt dưới có ít lông ngắn mửm, gần giữa nổi rõ, cuống lá dà i 2 - 3cm, lá kèm gần hình tim nguyên hoặc chia thùy.
Cụm hoa mọc ở đầu cà nh hay kẽ lá thà nh đầu có cuống dà i 2 - 2,5cm, hoa nhử, mà u trắng sít nhau, ở gốc mỗi hóa có 1 - 2 hà ng phiến bao hình dùi; đà i lúc đầu rời nhau sau hà n liửn; trà ng có 4 - 5 cánh hợp thà nh ống dà i 2,5 - 3cm; nhị 4 - 5 đính ở khoảng 2/5 phần trên của ống trà ng, chỉ nhị ngắn; bầu 4 ô. Quả nạc gồm nhiửu quả mọng nhử.
Mùa hoa: tháng 4 - 6, mùa quả tháng 7 - 12. Cây mọc hoang rải rác ở ven rừng thứ sinh hoặc ở trên nương rẫy cũ với độ cao dưới 800m. Thường gặp ở Sơn La, Là o Cai, Quảng Nam, Thừa Thiên Huế.
Bộ phận dùng là m thuốc của cây nhó đông là rễ, thu hái quanh năm, tốt nhất và o mùa thu, đà o vử, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô. Dược liệu có vị đắng, mà u và ng, tính bình, không độc, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kiện tử³, hoạt huyết, tiêu viêm, tán ứ, chữa viêm gan, và ng da, xơ gan, được dùng dưới các dạng thuốc sau:
- Nước sắc: dược liệu nhó đông 20 - 30g, thái nhử, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống là m 2 lần trong ngà y.
- Cao mửm: lấy 1kg rễ nhó đông, thái mửng đổ nước xâm xấp, nấu kiệt là m 2 lần. Lần thứ nhất nấu trong 6 - 8 giử, rút nước. Lần thứ hai trong 3 - 4 giử. Trộn hai nước lại cô nhử lửa thà nh cao mửm. Ngà y uống 3 lần, mỗi lần 3 - 4g.
Ngoà i ra, còn dùng dạng cốm được bà o chế từ cao nhó đông trộn với đường.
Thuốc giúp người bệnh ăn ngủ tốt, hết và ng da, và ng mắt, đầy bụng.
Đồng bà o ở xã Chiửng An, thị xã Sơn La còn dùng rễ hoặc thân già (phần sát gốc rễ của cây nhó đông phối hợp với rễ cây hé mọ (Psychotria) để chữa viêm đại trà ng cho kết quả tốt.