Tòa lầu nhiều tên trong Hoàng thà nh

Các tên gọi khác nhau

Hậu Lâu còn được biết đến với nhiửu tên gọi khác nhau, như Tĩnh Bắc Lâu, Lầu Công chúa hay Hậu Аiện. Mỗi tên gọi đửu gắn với những cách lý giải khác nhau.

Hậu Lâu với 3 tầng lầu gác 

Do là  tòa lầu cuối cùng xét từ mặt tiửn là  hướng Nam, cho nên, tòa lầu nà y được gọi là  Hậu Lâu hay Hậu Аiện (cung điện ở phía sau).

Sử­ sách xưa vẫn chép rằng, nơi ở của hoà ng hậu, các cung tần, mử¹ nữ thường được gọi chung là  Hậu Cung. Hậu Lâu hay Hậu Аiện có lẽ cũng là  cách gọi có ý nghĩa gần giống như Hậu Cung.

Nói cách khác, có thể suy đoán, Hậu Lâu “ sau nà y đã được trùng tu, cải tạo nhiửu lần và  kiến trúc đã có nhiửu thay đổi so với nguyên bản “ từ khi xuất hiện đã là  nơi ở của các cung tần, mử¹ nữ, hoà ng hậu hay công chúa. Có thể vì thế, Hậu Lâu còn được biết đến với tên gọi là  Lầu Công chúa.

Vử tên gọi Tĩnh Bắc Lâu, có ý kiến cho rằng, tên gọi nà y xuất phát từ ý nghĩa đây là  tòa lầu trấn giữ sự yên bình cho phía Bắc thà nh Thăng Long.

Tuy nhiên, cũng không loại trừ khả năng đây là  tòa lầu phía Bắc dà nh là m nơi nghỉ ngơi, tĩnh dườ¡ng của Hoà ng gia nên được gọi là  Tĩnh Bắc Lâu.

Mỗi tên gọi khác nhau của tòa Hậu Lâu đửu gắn với nhiửu cách giải thích khác nhau. Có lẽ, cần có những công trình nghiên cứu cụ thể vử vấn đử nà y để là m rõ xuất xứ từng tên gọi của Hậu Lâu. Có như thế mới xác định đúng được công dụng của tòa lầu nà y.

Giao thoa kiến trúc Аông - Tây

Theo mô típ dựng nhà  truyửn thống của người Việt, nhà  ở thường được xây hướng Nam. Cách chọn hướng như thế vừa giúp tránh nắng rọi từ hai phía Аông “ Tây nóng nực và o mùa hè, vừa giúp tránh gió Bắc giá rét và o mùa đông.

Các cung điện trong khu Hoà ng thà nh Thăng Long xưa cũng rất được chú trọng cách chọn hướng truyửn thống như thế. Bởi vậy, vử tổng thể, Hoà ng thà nh Thăng Long ngoảnh nhìn hướng Nam. Các cổng thà nh phía Nam được gọi là  cổng mặt tiửn, các cổng thà nh phía Bắc được gọi là  cổng hậu.

Thời kử³ Pháp bắn phá thà nh Hà  Nội, tòa Hậu Lâu cũ đã bị đổ nát. Sau nà y, người Pháp xây mới tòa lầu nà y là m nơi ở và  là m việc của quân Pháp. Do vậy, kiến trúc tòa Hậu Lâu hiện nay là  sự hòa trộn giữa kiến trúc cung đình Việt Nam và  kiến trúc Pháp.

Vử tổng thể, Hậu Lâu là  tòa lầu gồm ba tầng. Tầng dưới cùng được xây theo dạng hình hộp với ba phòng tách biệt. Hai phòng đầu hồi được dẫn bởi hai lối và o từ mặt trước. Phía sau hai phòng nà y là  một hà nh lang kín dẫn lối và o phòng giữa. Phòng giữa không có cử­a ra và o từ mặt trước của tòa lầu, nên là  căn phòng kín nhất. Phòng nà y được lấy ánh sáng tự nhiên từ hai cử­a sổ cuốn vòm ở mặt sau của tòa lầu.

Ngay sát hai cử­a ra và o phía trước Hậu Lâu là  hai cầu thang cuốn vòm từng bậc dẫn lên tầng lầu thứ hai.

Tầng lầu thứ hai của tòa Hậu Lâu cũng được chia là m ba phòng, nhưng trái với tầng một, phòng giữa ở đây lại thoáng đãng nhất với những cử­a chính được mở lớn ngay phía mặt tiửn. Hai phòng bên của tầng lầu thứ hai cũng thoáng đãng hơn hai phòng bên của tầng một do được trổ cử­a lớn ngoảnh hai hướng Аông “ Tây.

Các phòng ở tầng lầu thứ hai nà y đửu có mái đắp xi măng mô phửng kiến trúc mái hoà ng cung thuở trước. Hai phòng hai bên được lợp hai tầng tám mái vuốt tám góc cong trang trí đầu rồng. Ngói giả bằng xi măng được đắp giống hệt ngói ống ở các mái cung điện. Phòng giữa có bốn mái được dựng tương tự như tầng mái dưới cùng của hai phòng bên. Phía sau phòng giữa nà y là  cầu thang nhử dẫn lên tầng lầu thứ ba.

Tầng lầu thứ ba chỉ có một phòng và  là  căn phòng thoáng đãng nhất trong tất cả các phòng thuộc tòa Hậu Lâu. Căn phòng trên cùng nà y mở cử­a ra ba hướng (Аông “ Tây “ Nam) và  mỗi hướng có tới ba cử­a lớn san sát nhau. Аây là  tầng lầu lý tưởng để thưởng ngoạn phong cảnh phía dưới, đón gió mát và  ngắm trăng thanh.

Tầng lầu trên cùng được lợp hai tầng tám mái. Các mái của tầng lầu nà y cũng được dựng theo kiến trúc mái hoà ng cung với hình tượng ngói ống, góc cong trang trí đầu rồng.

Hai tầng lầu phía trên của tòa Hậu Lâu được trang trí bằng nhiửu bức phù điêu đắp nổi trên tường miêu tả các loại nhạc cụ, đỉnh đồng, rồng, phượng và  bốn loại cây đại diện cho bốn mùa trong năm.

Nét đặc trưng nhất của kiến trúc Pháp thể hiện ở tòa Hậu Lâu nà y là  độ dà y của các bức tường. Những bức tường dà y như thế nà y khiến các phòng luôn mát mẻ và o mùa hè và  ấm áp và o mùa đông.

Chính sự giao thoa kiến trúc Аông “ Tây nà y đã là m nên nét riêng rất độc đáo của Hậu Lâu. Bởi thế, sự góp mặt của tòa lầu nà y đã giúp ích nhiửu cho việc chúng ta đử nghị UNESCO công nhận khu trung tâm Hoà ng thà nh Thăng Long là  di sản thế giới, là m nổi bật giá trị toà n cầu của khu trung tâm Hoà ng thà nh.

Hậu Lâu cũng chính là  nơi các nhà  khảo cổ đã tiến hà nh khai quật khảo cổ và  đã tìm được nhiửu hiện vật có giá trị. Những hiện vật được tìm thấy ở đây trở thà nh những tư liệu khảo cổ cực kử³ quý giá để nghiên cứu vử Hoà ng thà nh.

HNM/Chính phủ