Nhà văn Tô Hoài và báo Người Hà Nội
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 15:12, 17/11/2010
Từ tuần báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam tôi chuyển vử Hội Văn Nghệ Hà Nội với nhiệm vụ điửu hà nh Phân hội Nhiếp ảnh và trực tiếp tham gia là m báo Người Hà Nội. Khi ấy tử tuần báo mới chỉ ra được hai số, có tính chất thử nghiệm. Đến số thứ ba, cuộc họp tòa soạn đầu tuần, dưới sự chủ trì của nhà văn Tồ Hoài - người sáng lập và trực tiếp là m Tổng Biên tập.
Sau khi nhận xét tổng quát hai số báo, tiếp đến là trao quyết định phân công chức năng nhiệm vụ của từng phóng viên. Nhà văn Triệu Bôn là Trưởng Ban biên tập, nhà thơ Tô Hà là Trợ lý Tổng Biên tập, nhà thơ Thanh Nhà n trong Ban Biên tập, đặc trách phần văn-thơ của báo. Tôi được ông già trao công việc Thư ký Tòa soạn và kiêm nhiệm thêm việc theo dõi mảng nghệ thuật. Sau khi công bố quyết định xong, ông nói: Nhiệm vụ của từng người như Triệu Bôn, Tô Hà , Thanh Nhà n là rất quan trọng. Nếu cùng nhau hợp sức chặt chẽ như ba ông thợ da trở thà nh Da Cát Lượng thì sẽ tạo nên uy tín lớn cho tử báo.
Nhà văn Tô Hoà i - Tổng biên tập đầu tiên của báo Người Hà Nội
Còn thư ký tòa soạn, tôi coi như một anh bếp trưởng ở cửa hà ng đặc sản. Dù có nhiửu thực phẩm quý nhưng người đầu bếp kém, không biết chế tác thà nh phẩm, nấu nướng kém thì cũng chẳng cho ta một bữa cỗ ngon được. Tử báo có ngon và đẹp, tạo được sự hấp dẫn đối với người đọc, nhiệm vụ của Thư ký tòa soạn cũng như anh đầu bếp vậy. Anh Đáng không phải là nhà văn nhưng là người có kiến thức tổng hợp, đã từng phụ trách phòng Mử¹ thuật Tổng hợp của Báo văn nghệ nhiửu năm, ít nhiửu tích lũy được kinh nghiệm; cộng với đức tính cẩn thận trong công việc, tôi tin là Đáng là m được. Tử báo tuy mới vận hà nh mang tính thử nghiệm nhưng bước đầu đã hình thà nh các chuyên mục, anh Đáng cần nghĩ thêm và xác định vị trí các chuyên mục mang tính cố định để bạn đọc tiện theo dõi.
Tuy là tử báo Văn nghệ của Thủ đô nhưng tôi cảm thấy vững tin và tự hà o bởi Tổng Biên tập là một nhà văn lớn, nhà văn hóa lớn; lại kinh qua công việc quản lý Văn nghệ quốc gia từ hai cuộc kháng chiến trước. Triệu Bôn (Trưởng Ban Biên tập) là một nhà văn nổi tiếng từ thời chống Mử¹; Thanh Nhà n và Tô Hà là hai nhà thơ có uy tín với bạn đọc cả nước. Cả hai người đửu được đà o tạo nghiệp vụ Đại học Báo chí từ khóa đầu tiên, đã kinh qua công việc là m báo.
Còn tôi, tôi là m nhiệm vụ một ông Thủ từ canh giữ ngôi đửn nghệ thuật nhiếp ảnh Thủ đô. Mọi công việc đửu phải xắn tay áo trực tiếp với các hoạt động sáng tác, triển lãm, phong trà o và hội viên, kể cả công việc đóng đinh, trèo tường treo ảnh trong triển lãm, rồi lại được trao nhiệm vụ theo dõi các hoạt động nghệ thuật của Thủ đô trên các lĩnh vực: à‚m nhạc, múa hội họa, sân khấu, kiến trúc, điện ảnh, xiếc... đến các hoạt động triển lãm mử¹ thuật và nhiếp ảnh... để có đủ bà i vở có chất lượng dát đủ 2/16 trang báo trong một tuần, đâu phải ít việc.
Phải trực tiếp đi nhà in sửa mo-rát, viết điểm báo thường kử³ cho buổi phát thanh Văn nghệ Đà i Tiếng nói Việt Nam. Công việc quả là nhiửu nhưng tôi cực kử³ yên tâm, yêu mến và tự hà o vì được là m Et cho một nhà văn lớn hết mình vì tử báo và phong trà o văn nghệ Hà Nội. Có tuần tôi tự nguyện ngủ tại Tòa sọan từ 2-3 đêm để là m việc mà không đòi hửi có chế độ bồi dườ¡ng nà o.
Với nhà văn Tô Hoà i, mặc dù đã có trong tay một đội ngũ trợ thủ khá tin cậy nhưng ông vẫn trực tiếp kiểm soát toà n bộ, ký duyệt các bà i, kể cả một mẩu tin ngắn. Sau khi là m xong việc đó ông mới uống nước và chuyện trò vui vẻ với chúng tôi vử kinh nghiệm là m báo, đọc báo bạn, công việc bếp núc trong tòa soạn, thái độ ứng xử với cộng tác viên.
à”ng thường tâm sự: Là m báo bận như con mọn nhưng kể cũng vui. Có những anh chà ng cộng tác viên háo danh nó tưởng nó lớn lắm. Chỉ một cái tin hoạt động sáng tác, triển lãm mà cũng đòi ký tên ở trên, còn kèm theo học hà m, học vị Phó Giáo sư, Tiến sĩ cho nó oai và sang trọng! Trong trường hợp ấy không nên chiửu họ. Đử nguyên yêu cầu của họ như vậy là tưởng là tôn trọng nhưng kử³ thực là tự hạ thấp mình, hạ thấp vị trí của tử báo đấy. Ngược lại, có những tác giả họ viết ra hay nhưng lại muốn giấu tên mình. Trường hợp nà y ta phải thuyết phục được họ để họ đồng ý để tên và ta sẽ để bút danh họ ở vị trí trang trọng. Như vậy chính là là m sang cho tử báo đấy.
Với bản lĩnh nghử nghiệp và sự chèo lái của ông già , tử báo nhanh chóng chiếm được cảm tình của bạn đọc cả nước. Tia ra của tử báo tăng lên vùn vụt. Có số báo Tết, báo Văn Nghệ đà n anh chỉ dám in 5,5 vạn số. Người Hà Nội in tới 5,7 vạn số nhưng trước Tết đã không còn báo bán nữa.
Bước và o thời kử³ đổi mới của đất nước, báo chí cũng bắt đầu cựa mình. Chuyên mục Phóng sự Thà nh phố đã một thời vang bóng, thu hút được nhiửu bạn đọc theo dõi nhưng khi báo văn Nghệ có loạt bà i Câu chuyện ông vua lốp của Trần Huy Quang và Cái đêm hôm ấy đêm gì của Phùng Gia Lộc, bạn đọc đổ xô và o tìm đọc báo Văn Nghệ. Nhân một hôm thủ lĩnh vừa ký duyệt bà i xong, Thanh Nhà n và o đử luôn: Bạn đọc cả nước đang hướng vử báo Văn Nghệ với những bút ký phóng sự gây chấn động dư luận, đử nghị anh phải ra tay, phải và o cuộc để bạn đọc trở lại với báo mình!. Tô Hà cười sảng khối vẻ đồng tình với Thanh Nhà n. Tôi thì im lặng chử đợi.
à”ng già cười rất hiửn và hóm hỉnh. Đôi mắt ông cũng cười theo và bằng một giọng rất điửm tĩnh: Là m báo hay không khó nhưng giữ được bạn đọc mới là quan trọng và chỉ cần trong tay có một ê-kíp là m được việc như các cậu và một đội ngũ cộng tác viên uy tín, tâm huyết và yêu mến báo mình là đủ. Hiện tại, các cây bút cự phách như Nguyễn Tuân, Huy Cận, Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Hoà ng Phủ Ngọc Tường, Trần Quốc Vượng, Hoà ng Ngọc Hiến, Thái Bá Vân... vẫn cộng tác thường xuyên đó sao. Cần phải hết sức bình tĩnh, từ từ và từ từ rồi cũng sẽ đi đến đích! Nổi tiếng ư? Nổi tiếng kiểu ấy sẽ không thọ đâu. Hãy đợi đấy! Quả thực bọn tôi đửu ngứa ngáy chân tay, đửu muốn và o cuộc nhưng ông già bình thản giải thích và không cho phép chúng tôi là m theo kiểu ấy.
Quả nhiên, chỉ một thời gian sau, sự kiện diễn ra đúng như nhận định của bố già . Nói như vậy không có nghĩa là báo Người Hà Nội mũ ni che tai, vẫn có những đợt sóng, vẫn có những phát hiện mang tính dự báo như loạt bà i Thỉnh một tiếng chuông, Quán cà phê xanh, Thảo luận là m đẹp thà nh phố, hoan nghênh và cổ vũ nhiếp ảnh Hà Nội tổ chức hội thảo và phát động cuộc thi ảnh Hà Nội đẹp và chưa đẹp.
Xung quanh việc phá dỡ chợ Đồng Xuân cũ để xây mới kiểu cải lương như Ga Hà ng Cử, Công ty Xi măng phía Nam, kiến trúc trụ sở UBND thà nh phố... riêng việc phá dỡ chợ Đồng Xuân, báo Người Hà Nọi đã có một vệt in tới ba bà i góp ý kiến trong chuyên mục Thảo luận là m đẹp Thà nh phố. Mới in được một bà i, ông Tô Hoà i có công vụ đi họp tại Ai Cập, ông viết cho tôi một thư ngắn. Đáng, mình phải đi họp tại Ai Cập, ít nhất là hai tuần. Bà i vở đử cập đến chợ Đồng Xuân mới đi được một bà i, còn lại hai bà i cứ cho in tiếp. Nếu họ không nghe là họ chịu trách nhiệm. Việc ta có ý kiến thẳng thắn như vậy là nhiệm vụ của báo chí, mới đúng lương tâm của người là m báo chân chính. Vậy thôi.
Ở tuổi 70, nhà văn Tô Hoà i đâu chỉ là m Tổng Biên tập báo, ông vẫn đương nhiệm là Chủ tịch Liên hiệp các hội văn học Nghệ thuật Hà Nội. Là m công tác quản lý, ông luôn để mắt đến công việc, hướng đi của các hội chuyên ngà nh, vẫn có trách nhiệm và mối quan hệ mật thiết với Hội nhà văn Việt Nam, Hội nhà văn à Phi, vẫn đi họp tại các nước Châu à, với khối văn học các nước xã hội chủ nghĩa, vẫn viết văn, viết báo thường xuyên, liên tục và những đứa con tinh thần tiếp tục ra đời đửu đửu và đửu đửu. Chỉ riêng cái khoản các phóng viên báo chí, phát thanh và truyửn hình đến phửng vấn ông sau mỗi chuyến đi cũng đủ mệt rồi.
Vậy mà bố già vẫn xuất xưởng đến gần hai trăm đầu sách! Thật là một kho tà ng văn học đồ sộ hà ng đầu của đất nước. Chuyện nhà văn Tô Hoà i đi bệnh viện cũng hết sức độc đáo. Trong những lần chúng tôi và o thăm ông trong bệnh viện Việt-Xô. Vừa điửu trị nhưng ông vẫn tranh thủ viết. Khi ra viện cụ đã hoà n thà nh một bản thảo mới dà y cộp. Nhớ lại có lần nhà thơ Trần Ninh Hồ nói: à”ng Tô Hoà i viết văn dễ dà ng như người đan len ấy. Tôi phục cái kiểu đan len của ông. à”ng ngồi họp và tiếp tục đan len mà ra văn thì lạ quá!.....
Có lần ông nói với chúng tôi: Viết văn, viết báo là phải khổ luyện, là một thứ lao động công nghiệp nặng. Tôi kiên trì rèn luyện và bây giử, khi ngồi và o bà n, chủ tâm viết phóng sự là ra phóng sự, viết bút ký là ra ngôn ngữ bút ký, viết truyện ngắn hay tiểu thuyết là mạch văn cứ thế trà o ra ngọn bút ở thể loại truyện ngắn hay tiểu thuyết. à”ng như một vị hòa thượng tu đắc đạo. Tên tuổi ông với các nhà văn Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Nguyễn Đình Thi... được các nhà văn tên tuổi trên thế giới biết đến và nể trọng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh còn sống, trong một lần tiếp đoà n nhà văn Liên Xô, Người rất tự hà o giới thiệu các nhà văn, nhà thơ Việt Nam như Nguyễn Tuân, Tô Hoà i, Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Nữ sĩ Hằng Phương... đoà n nhà văn Liên Xô khẳng định: Chủ tịch Hồ Chí Minh gần như biết tất cả mọi chi tiết công việc của mỗi nhà văn đang là m. Người lấy dẫn chứng: ... như tôi biết, chính Tô Hoà i, người mà các bạn đã gặp, hà ng năm đửu đi đến các vùng dân tộc ít người ở miửn núi, nơi ấy anh đã chiến đấu và tổ chức cán bộ du kích hoạt động...(1).
Báo Người Hà Nội đang ở tuổi 25 với nhiửu hứa hẹn và triển vọng qua các đời Tổng biên tập: Tô Hoà i, Bằng Việt, Vũ Quần Phương, Anh Biên, Hồ Xuân Sơn, Bế Kiến Quốc, Vũ Xuân Hốt và hiện nay là Bùi Việt Mử¹.
Nhà văn Tô Hoà i đã bước và o tuổi 90 nhưng vẫn minh mẫn và khửe mạnh.
Nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch hội Nhà văn Việt Nam trao lẵng hoa mừng nhà văn Tô Hoà i thọ 90 tuổi
Ngà y 18-05-2010, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội mừng đại thọ nhà văn Tô Hoà i bước và o tuổi 90 với sự hiện diện của các nhà văn, nhà văn hóa, nhà báo đến chúc mừng ông như Phan Quang (Nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam), nhà văn Vũ Tú Nam (Nguyên Tổng thư ký Hội nhà văn Việt Nam), nhà thơ Bằng Việt (Đương kim chủ tịch Hội LHVHNT Hà Nội) các Giáo sư-Tiến sĩ, các nhà văn hóa tiêu biểu cho các thế hệ như Nguyễn Vinh Phúc, Hồng Ngọc Hiến, Hà Minh Đức, Nguyễn Đăng Mạnh, Nguyễn Thị Ngọc Trai, Vân Long, Phạm Xuân Nguyên... các nghệ sĩ nhân dân: Phạm Thị Thà nh (sân khấu), Đà o Trọng Khánh, Đan Thiết Thụ (điện ảnh)...
Nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam tặng hoa và đọc lời chà o mừng. Cả hội trường vỗ tay chúc tụng khi nhà thơ Hữu Thỉnh thay mặt Hội Nhà văn Việt Nam chúc nhà văn Tô Hoà i sống lâu, sống khửe, tiếp tục sự nghiệp cao quý của mình. Bỗng tôi chợt nhớ đến đầu Xuân 2002 qua bà i viết: Hà Nội vẫn còn ông Tô Hoà i in trên An Ninh Thế Giới cuối tháng của Phương Thảo. Mới chỉ đọc cái tít của bà i báo đã toát lên niửm tự hà o vì Thủ đô Hà Nội còn ông Tô Hoà i nhưng xen lẫn sự mất mát không thể bù đắp nổi đó là sự ra đi™ của các nhà văn nghệ sĩ như lá rụng mùa thu!
Nhà văn Tô Hoà i với thế hệ chúng tôi, ông là người thầy lớn, một tấm gương sáng trong lao động sáng tạo nghệ thuật. Với đất nước, ông còn là một nhà văn hóa lớn, cây đại thụ trong văn học Việt Nam, rất xứng đáng được đón nhận danh hiệu anh hùng đại diện cho giới văn học nghệ thuật đương đại Việt Nam.