Chùa Tây Phương
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 11:05, 07/12/2010
Chùa có tên chữ là Sùng Phúc tự, nằm trong một khu vực có cảnh trí thanh tao, trên đỉnh đồi Câu Lậu ở xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất. Theo những tà i liệu sử cũ còn ghi lại, núi chùa Tây Phương tên cổ gọi là núi Ngưu Lĩnh.
Theo truyửn thuyết phong thủy, thửm núi Ba Vì vử phía Nam có dãy núi đất chạy xuống huyện Quốc Oai tựa như đà n trâu, có một quả núi như quay lại đón nước sông Tích phát nguyên từ các dòng suối Ba Vì chảy xuống quả núi đó được gọi Ngưu Lĩnh sơn (núi con Trâu)- chính là núi chùa Tây Phương ngà y nay. Chính vì thế, chùa Tây Phương hiện nay với kiểu kiến trúc cổ Việt Nam mang dáng dấp thượng sơn lâu đà i, hạ sơn lưu thủy, là nơi địa linh của non sông đất nước ta.
Vử lịch sử, theo nhiửu tà i liệu, Chùa Tây Phương được xây dựng từ lâu đời nhưng chùa do ai là m và là m từ bao giử thì đến nay chưa xác minh được. Theo thời gian và do chiến tranh tà n phá, chùa đã nhiửu lần được trùng tu và o các thế kỷ XVI, XVII, XVIII với các dấu mốc được ghi lại cho tới ngà y nay. Năm 1554, chùa được xây lại trên nửn cũ. Năm 1632, chùa xây dựng thượng điện 3 gian và hậu cung cùng hà nh lang 20 gian. Năm 1660, Tây Đô Vương Trịnh Tạc cho xây lại chùa mới.
Đến năm 1794 dưới thời nhà Tây Sơn, chùa lại được đại tu hoà n toà n với tên mới là Tây Phương Cổ Tự đồng thời cho đúc một quả chuông nặng 200kg. Trong chiến tranh chống Pháp, chùa bị hư hửng nặng và được các cơ quan chức năng tiến hà nh trùng tu. Khi tiến hà nh thi công dỡ ba ngôi chùa, người ta phát hiện thấy trên nóc giữa các ngôi chùa có những dòng chữ đục chìm và o gỗ, ghi lại niên đại là m chùa.
Ở nóc ngôi chùa Thượng ghi: Năm Giáp Dần quý đông tạo nghĩa là năm Giáp Dần tháng 12 là m chùa. Ở nóc ngôi chùa Trung ghi Giáp Dần quý đông cát nhật, Canh Tý mạnh thu cát nhật tu lý nghĩa là năm Giáp Dần tháng 12 ngà y tốt là m chùa, Năm Canh Tý tháng 7 ngà y tốt tu sửa chùa. Ở nóc ngôi chùa Hạ ghi Canh Tý trọng thu cát nhật tu lý nghĩa là năm Canh Tý tháng 8 ngà y tốt tu sửa chùa. Từ chân núi để lên tới cổng chùa chính phải qua 239 bậc đá ong.
Chùa gồm ba nếp nhà song song được xây dựng theo lối kiến trúc kiểu chữ Tam gồm Chùa Hạ, chùa Trung, Chùa Thượng, tạo thà nh một quần thể uy nghi vững trãi. Mái chùa được lợp hai lớp ngói và trạm trổ tinh tế. Tường xây bằng gạch Bát Trà ng nung đử để trần, kết hợp hà i hòa với mà u sắc của gỗ đá trong khuôn viên chùa. Các hình khối kiến trúc cộng với những đường nét chạm sắc tinh tế, tỉ mỉ đã tạo cho ngôi chùa thà nh một tổng thể hà i hòa và hoà n mử¹.
Chùa Tây Phương còn là nơi tập trung nhiửu pho tượng Phật đựơc coi là những kiệt tác hiếm có của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Theo một số tà i liệu lịch sử, nguồn gốc ra đời của những pho tượng Phật trong chùa Tây Phương chính là hiện thực cuộc sống nghèo nà n khổ cực và nạn đói mà nhân dân phải chịu ở thế kỷ 18.
Chùa có 72 pho tượng được tạc bằng gỗ mít sơn son thếp và ng trong đó 18 pho tượng thuộc nhóm La Hán chính là hình tượng đã được các nghệ nhân điêu khắc mượn sự tích tu hà nh của các vị đệ tử Phật nhằm mô tả những con người sống trong xã hội đương thời. Dưới bà n tay tà i hoa của các nghệ nhân dân gian, các pho tượng hiện ra mỗi người một vẻ, một phong cách khác nhau với những đường nét, hình khối,dáng điệu vô cùng sinh động. Mỗi pho tượng ở đây có sự hà i hòa nội tâm và ngoại hình, mang biểu tượng một nỗi đau khôn nguôi của con người: buồn vui lẫn lộn, suy tưởng, giả say, thiếu ngủ....
Nét mặt khắc khổ từ bi, từng nếp nhăn trên vầng trán, từng mạch máu đường gân thớ thịt, khớp xương, đôi môi, con mắt đến trang phục xiêm y đửu được bà n tay nghệ nhân khắc họa diệu kử³.
Chẳng thế mà thi sĩ Huy Cận, nhân khi vử thăm Chùa đã sáng tác nên áng thơ nổi tiếng Các vị La Hán Chùa Tây Phương:
Các vị La Hán chùa Tây PhươngTôi đến thăm vử lòng vấn vương. Há chẳng phải đây là xứ Phật, Mà sao ai nấy mặt đau thương ? Hệ thống tượng ở chùa Tây Phương gồm bộ tượng Tam Thế Phật, bộ tượng Di-đà Tam Tôn, tượng Tuyết Sơn, Đức Phật Di lặc, tượng Văn Thù Bồ Tát, tượng Phổ Hiửn Bồ Tát, tượng Bát Bộ Kim Cương và 16 pho tượng Tổ. Pho tượng Tuyết Sơn thường được du khách đặc biệt chú ý vì đây là pho tượng miêu tả đức Phật thích ca trong thời kì khổ hạnh đây vị xương trần chân với tay, một pho tượng tĩnh lặng chìm trong suy tưởng.
Chùa Tây Phương là địa chỉ thăm quan hà ng năm của rất nhiửu Phật tử và khách vãng lai trên mọi miửn Tổ quốc, trong đó đông đảo nhất phải kể tới dịp Hội Xuân. Hội chùa Tây Phương bắt đầu từ mồng 6 đến mồng 10 tháng 3 à‚m lịch. Ca dao xưa còn ghi lại cảnh nô nức đến chùa: Nhớ ngà y mồng sáu tháng ba, Đ‚n cơm với cà đi hội chùa Tây.
Và o dịp nà y, người dân Thạch Xá nơi có phương múa rối nước từ lâu đời thường tổ chức biểu diễn để phục vụ khách dự hội. Trải qua bao biến đổi của lịch sử, tượng La Hán, Kim Cương chùa Tây Phương đã để lại trong lòng mỗi du khách những ấn tượng sâu đậm vử nửn nghệ thuật cổ Việt Nam. Với giá trị độc đáo vử mặt nghệ thuật kiến trúc và Phật học, chùa Tây Phương đã được Bộ Văn Hóa công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia từ năm 1962.