Làng Việt: Cần bảo tồn những biểu tượng sống
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:37, 26/04/2011
Nhưng, những gốc gạo già nà y, và cả những gốc đa, hay cái giếng là ng hay những sân kho, đình là ng, ao là ng kia nữa... thì rõ rà ng là cần, để khu biệt với những phố xá hay là ng bản mang sắc mà u văn hóa khác. Và , mãi mãi, những gốc cổ thụ mang mà u thời gian nà y, thì cần lắm sự bảo tồn, cần lắm sự chăm sóc và vun trồng để thực sự là biểu tượng của những ngôi là ng Việt...
Câu chuyện cứu cây đa Tân Trà o cách đây và i năm đã được một số cơ quan truyửn thông đử cập. Có khá nhiửu người quan tâm, từ nhà sử học, nhà khoa học cho đến những người nông dân hay ông chủ của một vườn cây cảnh ở Hà Nội sẵn sà ng lấy sinh mạng mình ra để bảo đảm. Bởi đây chính là cây đa lịch sử, cây đa gắn với nhiửu sự kiện của dân tộc, đang là biểu tượng du lịch của một vùng cách mạng nên đã có cả một cuộc hội thảo được tỉnh Tuyên Quang tổ chức. Tại đây, nhiửu ý kiến tâm huyết đã phát biểu, thậm chí có cả những phương án cứu cây đa Tân Trà o được trình bà y kĩ lườ¡ng trong nhiửu trang văn bản.
Cây đa Tân Trà o, ngà y còn xanh tốt
Ở Thanh Liêm-Hà Nam, cách đây chừng dăm năm, tôi đã bị mê hoặc suốt một thời gian dà i bởi con đường hoa gạo tuyệt đẹp bên dòng kênh dẫn nước. Dù đây chưa thực sự là những gốc cổ thụ, nhưng cứ mỗi dịp tháng ba đến, tôi đửu ao ước trở lại. Tuy nhiên, chỉ với một quyết định mở đường, trong lần trở lại gần đây, những biểu tượng ấy cũng đã biến mất, hay nói cách khác, chỉ còn trong kí ức - trên những bức ảnh.
Cây đa ở cổng là ng Đường Lâm - vốn là biểu tượng để nhận diện là ng Việt cổ nà y “ mấy năm trước cũng đứng trước nguy cơ chết rụi. Rất may sau đó, nhử công luận lên tiếng kịp thời, các cơ quan có chức năng và o cuộc và sau đó, bằng một phương pháp chữa trị phù hợp mà cây đa hà ng trăm năm tuổi đã xanh tươi trở lại.
Gốc gạo ở đửn Ngọc Sơn
Nhiửu người trong chúng ta hẳn vẫn chưa quên những gốc cây cổ thụ từng là hình ảnh thân thuộc gắn với các thắng cảnh ở Hà Nội như cây gạo trước cổng đửn Ngọc Sơn, cây đa trong khu di tích Cổ Loa. Còn bây giử, suốt hà ng chục năm nay, cây gạo được người ta trồng thế và o vị trí cũ trước cổng đửn Ngọc Sơn vẫn chưa thể tửa bóng che được khoảng trống đó. Thế mới biết, phải đặt mình và o vị trí người trồng cây, hà ng ngà y vun trồng và chăm sóc, thì mới thấy được để một mầm cây trở thà nh cổ thụ cần bao nhiêu sức lực và thời gian.
Trong chuyện bảo tồn những giá trị phi vật thể ở là ng quê, có một sự thật, chúng ta thường hà nh động muộn. Rất nhiửu ao là ng đã bị san lấp, nhiửu sân kho ngà y xưa là chỗ cho xã viên hợp tác xã phơi thóc, phơi rơm cũng đã biến mất bằng những dự án giãn dân. Khuôn mặt thôn quê giử đây đã khó nhận ra sự khác biệt so với thị thà nh. Và những gốc cổ thụ, như cây dã hương ngà n tuổi ở Bắc Giang - độc đáo nhất nhì trong khu vực Đông Nam à - phải tới khi bị mối xông gần chết thì mới được quan tâm. Hay như 3 gốc gạo cổ thụ gắn liửn với thủy đình của quần thể thắng cảnh chùa Thầy ở Hà Nội, từng được quay phim Nguyễn Hữu Tuấn khai thác trong phim Bến không chồng đến lúc sắp chết rụi, và báo chí lên tiếng thì mới được quan tâm.
Khu vực Hà Tây (cũ) là một trong những vùng có nhiửu cổ thụ nhất ở miửn Bắc. Theo kết quả điửu tra của đử tà i khoa học Nghiên cứu bảo tồn và phát huy giá trị di sản cây cổ thụ thì trên địa bà n nà y có 1.140 cây cổ thụ được phân bố rải rác, trong đó chiếm gần 70%, nằm ở các di tích lịch sử, văn hóa còn lại là ở trong các khu dân cư, ngõ là ng cổng xóm hay ngoà i đồng... Tuy nhiên, mấy năm trước, hà ng loạt cây gạo cổ thụ đã chết, trong đó đáng chú ý có một cây gạo cổ thụ gần trăm tuổi chỉ nằm cách cổng chùa Tây Phương hơn 1km cũng đã chết rụi.
Thà nh cổ Sơn Tây
Trôi theo thời gian, tránh đi sự tụt hậu, là ng quê đang dần dần khoác lên mình tấm áo mới. Những con đường quê đang được cải thiện bằng bê tông, hay trải nhựa. Những ngôi nhà tranh nhà ngói phải dần được thay bằng những nhà mái bằng, nhà tầng. Cuộc sống thôn quê của những người nông dân phải được cải tiến theo chiửu hướng tích cực với những tiện nghi sinh hoạt. Và do đó, "khuôn mặt quê" đương nhiên phải đổi khác. Chúng ta không nên mong muốn hoặc yêu cầu người dân quê suốt đời lam lũ kiếm tiửn chân chính mà lại cứ phải ở trong những ngôi nhà ẩm thấp, thiếu thốn tiện nghi...
Rồi đây là ng quê sẽ thay da đổi thịt với những ngõ xóm khang trang, sạch sẽ; những con đường là ng rộng rãi và ôtô đậu ven đường. Khi đó, chúng ta chỉ có thể nhận diện ra là ng quê qua những cây đa, gốc gạo cổ thụ tửa bóng xuống ao là ng hay đình là ng. Một là ng quê cổ kính và truyửn thống, ấy là khi có những nhân chứng sống qua thời gian. Hay nói như nhà sử học Dương Trung Quốc:Tôi nghĩ để xây một tòa nhà trăm tầng nếu đủ tiửn thì chậm lắm 10 năm là xong. Nhưng trồng cây thì có dùng bao nhiêu tiửn đổ và o gốc cũng chẳng thể có được như cây đã chết. Cái cây nó cũng giống như con người, cũng sinh-lão-bệnh-tử, cuộc sống của nó cũng cần có thời gian và cả tình yêu nữa.