"Mạnh còi" - nghệ sĩ hử của nghệ thuật xiếc
Mỹ thuật - Nhiếp ảnh - Ngày đăng : 12:03, 29/07/2011
"Người bạn" duy nhất
Với dáng vẻ trang phục và phong cách của người Ả Rập.. chuyên đi săn, rồi cùng biểu diễn bằng âm nhạc với những chú Rắn Hổ Mang Chúa, NSƯT Tiến Mạnh hóa thân...
Bức rèm nhung đử từ từ mở ra.. Người đi săn đang khệ nệ từng bước bưng bê một thùng gỗ. Những tưởng nghệ sĩ Rắn sẽ vươn lên, oằn mình lao ra biểu diễn! Bỗng! Nắp thùng Rắn hổ mang bật tung.. một chú Chó vện đốm và ng đen lực lườ¡ng tinh nhanh bật cao, chạy thục mạng. Được nửa vòng, tiếng kèn bỗng chuyển giai điệu, chú chó từ từ giảm tốc độ rồi quay ngược chăm chú nhìn người thổi kèn với vẻ ngoà i mừng rỡ! Đôi mắt chớp chớp long lanh, hai tai uốn éo, cái đuôi thì ngoe nguẩy... những trà ng pháo tay rộ lên.
NSƯT Tiến Mạnh
Như một già n nhạc thực thụ, người nghệ sĩ tà i hoa Tiến Mạnh miệng vẫn thổi kèn, hai tay hai loại nhạc cụ, một chân điửu khiển bộ gõ đa năng còn chân kia bắt nhịp. Chú chó hưng phấn cao giọng cùng hòa âm thể hiện hết ca khúc nà y đến ca khúc khác. "Đôi bạn" biểu diễn say sưa, ăn ý và cuốn hút.
Rồi âm hưởng vụt lên quá cao, quá nhiệt tình, bốc lửa, bộ gõ không chịu nổi.. các chi tiết bắn lung tung. Ca sĩ bốn chân cũng hạ giọng ngắc ngứ.. rồi bật như lò so thoăn thoắt lao đi thu lượm những chi tiết của bộ gõ vử chỗ cũ. Bỗng, một tiếng nổ...! Chú chó vện chạy như tên bắn.. Người thổi kèn rượt đuổi.. Anh rút khẩu súng giả bằng gỗ nhằm trợ thủ bóp cò. Đoà ng...trợ thủ gục ngã, bất động... Anh lao tới sững sử bơ vơ. à‚n hận, người đi săn liửn kử súng và o tai mình, siết cò. Bỗng nhiên trợ thủ vùng lên, chạy tới giằng kéo anh dậy... Anh lăn ngang, lăn dọc quằn qoại mấy vòng. Đôi bạn quấn quyện đan xen gắn kết như hình với bóng ... Tuyệt diệu!
"Đây có lẽ cũng là tiết mục tà i hoa nhất, tuyệt diệu nhất của loại hình hà i hước, ảo thuật của xiếc Việt Nam"- Nghệ sĩ Ngọc Hảo- Liên đoà n Xiếc Việt Nam nói- "Chúng tôi khâm phục tà i năng sáng tạo của anh. Điửu đó không chỉ được ghi nhận từ những huy chương và ng tại các liên hoan xiếc trong nước và quốc tế mà còn là sự cần mẫn, sáng tạo và say mê công việc của anh, những bà i học vô cùng quý giá do anh truyửn dạy".
à”ng thầy Salava
à”ng thầy ấy ở nước Liên Xô (cũ). Lẽ ra, Nguyễn Tiến Mạnh chẳng có cơ duyên gặp ông nếu như anh không bị mắc bệnh... loét hà nh tá trà ng.
Lúc ở trong nước, ban lãnh đạo Liên đoà n Xiếc lần đầu tiên cử một lớp nghệ sĩ tà i năng sang tu nghiệp ở Liên đã chọn "cậu bé" Nguyễn Tiến Mạnh với gửi gắm anh sẽ trở thà nh diễn viên trụ cột cho môn nghệ thuật nhà o lộn. Nguyễn Tiến Mạnh "bị" nhắm như thế là vì anh có thân hình nhử thó, tuổi cũng ít nhất đoà n. Nhưng tình cử trong dịp khám sức khoẻ, anh phát hiện ra bị bệnh loét hà nh tá trà ng. Thế là việc học nhà o lộn lập tức dừng lại, Nguyễn Tiến Mạnh được chuyển sang học môn nhạc hà i hước và hử do ông thầy Salava chủ nhiệm.
à”ng thầy Salava có tên đầy đủ là Đmitre Vic Salava. à”ng rất nghiêm khắc trong sự hà i hước! Những buổi học ban đầu, đám học sinh trẻ tuổi như Nguyễn Tiến Mạnh đửu nghĩ rằng đã là hà i hước thì... cười thoải mái. à”ng thầy Salava đã phạt cả lớp đứng nghiêm cả giử đồng hồ và giảng giải cho các em hiểu thế nà o vử sự nghiêm túc trong hà i hước. Thật chẳng dễ dà ng chút nà o, cậu bé Mạnh bắt đầu chuyên tâm học, khổ luyện. Tất nhiên rằng, đối với nghệ thuật xiếc, để có thể thà nh công thì yếu tố quan trọng nhất vẫn là tà i năng- năng khiếu. Ở Mạnh hội tụ đủ những yếu tố đó. Chính vì thế, tuy nhử tuổi nhất lớp, nhưng Mạnh luôn là học sinh xuất sắc và là học trò cưng của ông thầy Salava.
Nghệ sĩ Tiến Mạnh lúc 11 tuổi
Kết thúc hơn 4 năm học, trước khi trở học trò Mạnh trở vử nước, ông thầy đến thăm. Nhìn thấy hòm đồ cồng kửnh của cậu học trò cưng, ông nói: "Tốt nhất là trò chọn cho ta 3 cái thùng nhử!". "Chỉ là một câu nói mang đầy tính hà i hước của thầy nhưng nó đi theo tôi suốt cả cuộc đời- Nghệ sĩ ưu tú Tiến Mạnh trầm tư nói- Tôi nhận thấy rằng, không chỉ trong nghử mà ở mọi khía cạnh của cuộc sống, khi con người có óc quan sát tinh tế thì hiệu quả công việc sẽ cao gấp bội. Đấy cũng là một phương pháp dạy học rất hiệu quả của thầy Salava đối với chúng tôi".
Câu chuyện hôm nay...
Dẫu rằng NSƯT Tiến Mạnh rời xa nghệ thuật Xiếc đã gần 10 năm nhưng bất kể lúc nà o gặp lại bạn bè vẫn gọi anh là "Mạnh còi" cùng niửm kính trọng với thế hệ tà i năng đầu tiên của nghệ thuật Xiếc Việt Nam. Sự rời xa nghệ thuật của NSƯT Tiến Mạnh cũng vì nỗi "cực chẳng đã" của chuyện "cơm áo gạo tiửn". Đấy là lúc người nghệ sĩ chẳng thể sống nổi bằng nghử.
Ngay từ đầu những năm 1990, trên con phố Nguyễn Thái Học (Hà Nội) đã xuất hiện một cửa hiệu nhử nhận là m đạo cụ và sửa kèn. à”ng chủ của cửa hiệu là nghệ sĩ xiếc Tiến Mạnh. Cửa hiệu nhử nhưng tiếng tăm khá lớn. Các tay nhạc công ở các đoà n nghệ thuật cũng như các nhà thử từ mãi Nghệ An cũng ra tìm ông thợ Mạnh sửa kèn. Họ tin rằng anh là ông thợ thực sự vì tính cần mẫn và khéo léo. Mấy ai biết được đêm đêm dưới ánh đèn sân khấu ông thợ sửa kèn nà y lại hóa thân và o những tiết mục ảo thuật hà i hước, đem lại cho khán giả những tiếng cười vui tươi, sảng khoái.
"Cũng là thực trạng chung của nghệ thuật xiếc- NSƯT Tiến Mạnh nói- Năm năm sau thì tôi quyết định rời xa ánh đèn sân khấu và chuyên tâm với công việc kinh doanh. Là m kinh doanh thì kinh tế ổn nhưng nhiửu lúc vẫn nhớ sân khấu tròn, nhớ những trà ng pháo tay của khán giả. Nhưng mỗi người chỉ nên là m một việc thì mới là m tốt được! Có lẽ với tôi, nửa đời dà nh cho Xiếc còn nửa đời dà nh cho kinh doanh!".
Bây giử NSƯT Tiến Mạnh đã là chủ tịch hội đồng quản trị một đơn vị kinh doanh. Dẫu vậy khi hửi anh vử nghử Xiếc, anh vẫn say sưa. Nà o là chuyện học ở Liên Xô (cũ), nà o là chuyện đi diễn phục vụ bộ đội thời kháng chiến chống Mử¹, nà o là những tiết mục anh sáng tác... Rồi anh trầm giọng: "Nếu mọi điửu kiện phát triển tốt thì chẳng ai muốn ra đi, chẳng ai muốn từ bử niửm đam mê của mình".
Thực ra, trước khi chia tay nghệ thuật xiếc, nghệ sĩ Tiến Mạnh đã đau đáu tìm người truyửn nghử. Khi đã tìm và truyửn được nghử cho nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Cường, anh mới an tâm. "Đoà n diễn chỉ có một đôi diễn ảo thuật và hà i. Nếu mình đột ngột ra đi, không truyửn nghử thì chẳng phải là người thiếu trách nhiệm sao?"- NSƯT Tiến Mạnh nói.
Sau gần 10 năm xa nghử, trên sâu khấu tròn, trước bao thế hệ của Liên đoà n Xiếc tử tựu nhân dịp 55 năm thà nh lập, nghệ sĩ Tiến Mạnh lại "bao sân" với những tiết mục ảo thuật và hà i. Giử đây, không còn là ông chủ tịch hội đồng quản trị nữa mà là anh đã trở vử với vai trò của nghệ sĩ xiếc tà i hoa năm xưa. Có thể nói thần lực của anh không còn tốt khi người anh đã mập hơn, tuổi tác cũng nhiửu hơn nhưng thần sắc năm xưa thì vẫn hiển hiện khiến đồng nghiệp từ cùng thế hệ đến lớp nghệ sĩ trẻ hôm nay vẫn phải thán phục!
ành đèn sân khấu lung linh. Tôi lại nhớ đến lần anh bảo: Xiếc vẫn là niửm đam mê của tôi. Tôi sẽ thà nh lập một đoà n xiếc, khi có thể!