Đằm thắm Nguyễn Hoa
Truyện - Ngày đăng : 15:31, 15/09/2011
Anh có một bà i thơ ngắn, được các soạn giả cuốn Thơ Việt
Mở đầu là một không gian tinh khiết, trà n ngập ánh sáng và âm thanh trong trẻo. Chim sơn ca cất cao tiếng hót, khẽ lay động chùm lá biếc. Đấy là và i điểm xuyết căn cốt đầy ắp mử¹ cảm của một bình minh thánh thiện. ành sáng ban mai và tiếng sơn ca lảnh lót véo von rung rinh chùm lá biếc, như thể chính nó là biểu tượng của sự dâng hiến vô tư và ngọt ngà o.
Một không gian tinh khiết
Phần còn lại của bà i thơ là một hình ảnh đối lập, như một mảng tối của bức tranh. Một người đi săn, chắc chỉ là săn bắn cho vui, không cần hiệu quả kinh tế, không phải kiếm chút mồi vử phục vụ một cuộc nhậu nà o đó. Vậy nên anh ta mới Giương súng lên rình để nhắm và o con chim sơn ca đang cất cao tiếng hót trong một buổi sáng đẹp trời. Một việc là m tưởng như vô tình, rất bình thường, nhưng lại không bình thường chút nà o, bởi anh ta đã nhắm bắn và o cái đẹp. Một vẻ đẹp trong trẻo dâng hiến vô tư và thánh thiện, cho tất cả, trong đó có anh ta, người đang được chia phần hưởng thụ và sở hữu.
Đó là một việc là m vô tâm vô cảm và tà n nhẫn, rất đáng hổ thẹn. Tứ thơ gợi nhiửu suy nghĩ, cảnh tỉnh nhiửu điửu, lên án nhiửu điửu. Bà i thơ ngắn mà gây được hiệu quả cảm xúc mạnh. Đó chính là thà nh công, là đóng góp đáng quý của tác giả! Cái hay ở Chim Sơn ca là ở tứ và cách lập tứ. Một tứ thơ bắt gặp dọc đường, giản dị, mà già u ý tưởng triết học và ý nghĩa nhân sinh. Con người sẽ không xứng đáng là con người khi nó mang trái tim của loà i dã thú. Đó chính là ý nghĩa và giá trị tư tưởng của bà i thơ Chim Sơn ca!
Mới đây, đọc lại Góc thơ cuối tuần của báo Quân đội nhân dân 19-10-2008, gặp hai bà i thơ của Nguyễn Hoa, lại thấy, vẫn là một Nguyễn Hoa dung dị và mà đắm đuối tươi non.
CàNH DIử€U: "Cử ong óng và ng thu/Lúa xanh hà ng song sóng/Đòng đòng đang mẫm ra/Thoáng se là n gió mửng/Đất thơm hương mơ mộng/Phết lên cao cánh diửu!"
Một bức tranh quê, đặc tả đồng quê, đẹp và già u sức sống. Ở đây, thấy rõ sự gia công tạo tác, trùng tu ngôn từ của của thi nhân. Hai mảng mà u chủ đạo, đối lập mà tương giao hoà điệu. Cử thì ong óng và ng thu, còn lúa thì xanh hà ng song sóng. Những từ láy được Nguyễn Hoa sử dụng như một sự chọn lọc kử¹ lườ¡ng, mà tự nhiên, sống động. Lại còn Đòng đòng đang mẫm ra / Thoáng se là n gió mửng...Thế nghĩa là lúa đã qua thì con gái, đang mẫm ra, đang mũm mĩm mang bầu, trong hơi thu mửng mảnh. Mẫm là một tính từ, nhưng Đòng đòng đang mẫm ra thì câu thơ đã được động từ hoá, hình dung như thấy cây lúa đang béo dần ra, đang tự thân vận động, đang cựa quậy để tự là m mới mình, là m phong phú thêm cái bản thể tự nhiên nõn nà của chính mình, tự hát lên những lời ca uyển chuyển của tình yêu bất diệt...
Cánh đồng lúa đẹp và già u sức sống
Hai câu cuối: "Đất thơm hương mơ mộng/Phết lên cao cánh diửu!"
Không vẽ bầu trời, nhưng thi nhân vẽ bầu trời thông qua cánh diửu được phết bằng mùi hương mơ mộng, đang lơ lửng nhởn nhơ bay cao trên đồng lúa xanh song sóng và cử ong óng và ng thu. Một bức tranh đồng quê mênh mông như đang dà o lên sức sống, chuyển động không ngừng trong không gian trời đất thơm hương, một thứ hương vừa thực vừa huyễn hoặc, êm đửm và sâu lắng. Khác với Chim sơn ca, tác giả không chủ ý lập tứ, lại chỉ chuyên chú và o hoạ tiết, vẽ một bức tranh bằng ngôn ngữ hồn nhiên trong trẻo. Thơ viết vử đồng quê như thế, phải nói là thà nh công. Không nặng lòng với quê, không thể viết hay như thế.
SAU MƯA: "Trời bung ra như chiếc ô xoè/Sau mưa đường mát như trải lá/Em biếc xanh, cây thướt tha óng ả/Bóng xôn xao tăm cá mặt hồ/Đôi mắt tôi sáng to trong mắt bạn bè/Nghìn cửa sổ mở hồng trang sách/Gió của trời hay là của đất/Lá trên cà nh xanh mái phố xanh ra/Em sau mưa-Em gần gụi dường kia/Vẫn sắc áo ngà y thường tôi bỗng lạ/Vẫn thà nh phố ngà y thường sao mới mẻ/Để bây giử tôi có cả- sau mưa!"
Cũng là cảnh thiên nhiên, cuộc sống và con người, nhưng là cảnh và cuộc sống phố phường, dịu dà ng thuần khiết, sau một cơn mưa bất chợt. Chắc là cảnh sau mưa mùa hè, mưa rà o. Đang oi nồng, bất chợt trời cho một trận mưa rà o. Có thể thấy điửu ấy qua cảm giác của thi nhân: Trời bung ra như chiếc ô xoè / Sau mưa đường mát như trải lá / Em biếc xanh, cây thướt tha óng ả / Bóng xôn xao tăm cá mặt hồ...
Đó là mấy câu mở đầu, cho thấy một không gian tổng thể thiên nhiên, con người và tạo vật như vừa được tắm gội, vừa được lột xác, hay tự lột xác, đang tự mới ra, đang tự mửm đi thật dễ thương biết mấy. Nguyễn Trãi xưa cũng để lại một ý thơ Sau cơn mưa dáng núi có gầy hơn ... rất tinh tế. Còn Nguyễn Hoa thì Trời bung ra như chiếc ô xoè, đường mát như trải lá. Rồi Em biếc xanh, cây thướt tha óng ả..Và mặt hồ xôn xao tăm cá. Như thể có một sự chuyển đổi, một sự bừng thức kử³ diệu nà o đó đang bung ra từ trong hồn tạo vật và thiên nhiên, khiến thi nhân mê đắm, Mà mê đắm đến độ ảo giác, nhìn cây như người thướt tha óng ả, nhìn người như cây biếc xanh. Đó chính là một cảm giác thơ say đắm mơ hồ và thánh thiện, chỉ có thể phát lộ lúc thăng hoa khát vọng yêu đời.
Sau cơn mưa, phố phường trở nên tươi xanh
Hai khổ thơ sau, cụ thể hơn cảnh và tâm trạng tác giả sau mưa. Cũng vẫn là tâm trạng ấy, như vừa được giải toả, để sáng ra một nhận thức mới mẻ: Đôi mắt tôi sáng to trong mắt bạn bè / Nghìn cửa sổ mở hồng trang sách / Gió của trời hay là của đất / Lá trên cà nh xanh mái phố xanh ra...
Là tâm trạng, là cảnh tươi trong giao hoà say đắm của đất trời, hay còn là những ẩn ý, những giãi bà y chi nữa? Còn Em, vẫn em đấy, ngà y thường vẫn thấy, gần gũi, thân quen, nhưng bây giử tôi bỗng lạ. Đúng hơn là bây giử cảm thấy như là lạ. Còn thà nh phố của chúng mình thì cũng thế, bây giử bỗng dưng thấy như trẻ ra, mới mẻ ra...Thi nhân như đang say sưa chìm đắm trong những khoái cảm đời thường, đầy tin yêu bừng sáng!
Ba bà i thơ ngắn, tình ý có khác nhau, nhưng lại hội tụ được những cảm xúc chân thà nh và nét đặc trưng tiêu biểu của bút pháp thơ Nguyễn Hoa: tinh tế, ý nhị, già u biểu cảm và không kém phần sâu sắc!