Là m đường Việt Nam đắt gấp 3 lần Mử¹

Аây là  một trong hai ví dụ được thạc sĩ Nguyễn Xuân Thà nh - Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fullbright - đưa ra để cảnh báo vử cách thức giám sát nợ công, khi mà  tỷ lệ nợ trên tổng sản phẩm quốc nội (GDP) có thể chạm ngườ¡ng 60-65% và o năm 2015 như công bố của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại phiên khai mạc Quốc hội sáng 20/10.

Аường cao tốc TP HCM - Long Thà nh - Dầu Giây và  cảng nước sâu Thị Vải - Cái Mép được ông Thà nh coi là  hai dự án điển hình của lĩnh vực giao thông, một lĩnh vực nặng gánh nợ công và  vẫn có nhu cầu rất lớn vử đầu tư công.

Trong đó, dự án thứ nhất đóng vai trò đường giao thông cử­a ngõ của TP HCM. Rất nhiửu yếu tố khiến dự án cao tốc có hiệu quả tà i chính kinh tế cao như kết nối với sân bay quốc tế Long Thà nh trong tương lai, kết nối với cảng biển nước sâu và  kết nối với hệ thống đường cao tốc bắc nam. Lưu lượng dự kiến của đường cao tốc nà y là  100.000 lượt đơn vị xe con mỗi ngà y, cao hơn tất cả các trục đường cao tốc khác trong cả nước, nhử vậy mà  cơ hội thu phí cao.

Nhưng dự án nà y rất khó hút vốn tư nhân, 99,4% tổng mức đầu tư vẫn phải tà i trợ bằng nợ công, khả năng chi trả rất khó khăn khi mà  suất đầu tư quá cao. Tổng vốn lên tới hơn 930 triệu USD cho 55 km với 4 là n đường, suất đầu tư của dự án nà y là  18 triệu USD mỗi km, cao hơn hẳn các nước khác. Nếu loại trừ các chi phí xây cầu dẫn, đửn bù giải phóng mặt bằng, suất đầu tư riêng cho việc xây đường đã là  12,7 triệu USD một km. Trong khi đó, chi phí bình quân để xây một km đường cao tốc ở Mử¹ chỉ là  1,4 triệu USD, tức 5,6 triệu USD cho 4 là n. Còn ở Trung Quốc hay Nigeria chỉ là  1 triệu USD.

"Chi phí đầu tư quá cao khiến một dự án dù có hiệu quả kinh tế nhưng vẫn nguy cơ khó trả nợ và  tạo thêm gánh nặng nợ nần", thạc sĩ Thà nh bình luận.

Trường hợp cảng nước sâu Thị Vải - Cái Mép, hiệu quả kinh tế tà i chính còn nhìn thấy rõ hơn. Аây là  cảng lớn nhất và  là  cảng cử­a ngõ của TP HCM. Số vốn ODA và  ngân sách (765 triệu USD) chỉ đóng vai trò vốn mồi. Sau đó, với cam kết và  quyết tâm của Chính phủ, dự án đã thu hút 1,2 tỷ USD vốn của tư nhân trong và  ngoà i nước. Số tiửn nà y đửu đã được giải ngân, nhiửu nhà  đầu tư tư nhân đã hăm hở tới đây khởi công hạng mục của mình.

Nhưng trục trặc phát sinh khi cảng đi và o hoạt động mà  hạ tầng kết nối chưa hoà n thiện, hà ng hóa không đủ để vẫn chuyển trong khi các cảng cũ của thà nh phố vẫn tắc nghẽn vì hoạt động quá công suất. Những cảng container đã hoà n thà nh tưởng sớm cho thu hồi vốn nhưng cuối cùng lại chưa thể vận hà nh hết công suất.

"Giử thì khả năng trả nợ của dự án nà y lại gặp nhiửu khó khăn. Không biết tới bao giử có thể thu hồi được vốn để giảm gánh nặng nợ công", ông Thà nh lo lắng sau khi trực tiếp tới khảo sát ở dự án nà y.

Từ hai ví dụ cụ thể nà y, ông Thà nh đử xuất câu chuyện giám sát nợ công bây giử không phải là  giữ nợ ở mức bao nhiêu so với GDP, mà  phải tái cấu trúc các khoản nợ, bổ sung cơ chế giám sát bên cạnh việc chỉ nhìn từ góc độ vĩ mô.

Dù có chủ trưởng kiểm soát và  hạn chế, nợ công tại Việt Nam vẫn liên tục tăng trong 10 năm qua, lần đầu tiên vượt mốc 50% và o năm 2009 khi triển khai kích cầu và  hiện lên tới 57,3% GDP theo công bố của Bộ Tà i chính. à”ng Thà nh dự báo con số nà y có thể tiệm cận 60% và o cuối năm nay và  70% và o cuối năm sau nếu Chính phủ chấp nhận giảm tăng trưởng để ổn định kinh tế.

Nếu so với các nước đang phát triển, nơi đang hứng chịu khủng hoảng nợ công với tỷ lệ vượt 100% GDP, tình hình tại Việt Nam chưa đáng báo động. Và  nếu nhìn và o các chỉ tiêu vĩ mô nội tại của nửn kinh tế như nghĩa vụ trả nợ so với thu ngân sách, so với xuất khẩu, so với dự trữ ngoại hối, cơ cấu nợ ODA với lãi suất ưu đãi... thì nợ công của Việt Nam cũng vẫn an toà n.

Tuy nhiên, xu thế gia tăng nợ công tại Việt Nam trái ngược hoà n toà n với các nước trong khu vực với tỷ lệ trung bình chỉ và o khoảng 40% và  đang giảm dần. Tỷ lệ an toà n được Quử¹ Tiửn tệ Quốc tế (IMF) khuyến cáo cũng là  40%. Trong khi đó, dự trữ ngoại hối của Việt Nam đang ở mức thấp, chỉ tương đương 2 tháng nhập khẩu theo số liệu của Ngân hà ng Thế giới (WB) và  khó tăng trở lại như thời đỉnh cao.

Nguyên bộ trưởng Kế hoạch Аầu tư Trần Xuân Giá cho rằng điửu đáng lo ngại của nợ công không phải là  đã vượt qua ngườ¡ng cho phép, mà  khả năng trả nợ của Việt Nam cực kử³ thấp.

"Ai đó có diệu kế để nâng khả năng trả nợ của Việt Nam và  là m thế nà o để cuộc khủng hoảng nợ công của Việt Nam đừng xảy ra, nó vốn đang tăng nhanh rồi. Nếu cứ với đà  nà y nếu không kiểm soát được chúng ta sẽ vỡ nợ", ông lo lắng.

Theo ông, việc là m đầu tiên khi tái cấu trúc đầu tư công đó là  không cho "đẻ" các dự án mà  và i năm nữa lại phải bà n cách xử­ lý nợ nần. Còn với những dự án dang dở, dù hiệu quả hay không, ông Giá đử nghị Nhà  nước nên bán đứt nếu thấy mình là m không tốt bằng tư nhân.

"Tương tự như vậy với việc tái cơ cấu doanh nghiệp, đừng để xảy ra tình trạng cứ xả rác rồi phải lo quét rác. Và  những doanh nghiệp nà o không hiệu quả, nên bán cho tư nhân để lấy tiửn là m việc khác", ông đử nghị.

Chia sẻ quan điểm nà y, thạc sĩ Thà nh cho rằng cơ chế giám sát nợ công, bên cạnh việc nhìn từ tiêu chí vĩ mô, cần phải là  cơ chế giám sát của các dự án đầu tư công và  đánh giá khả năng trả nợ của các dự án nà y từ lúc thẩm định, triển khai cho tới khi đưa và o sử­ dụng, hoà n vốn.

"Vấn đử nằm ở chỗ, khủng hoảng nợ công nổ ra ở các nước phát triển nhiửu khi chỉ vì một ngân hà ng, một doanh nghiệp hay một dự án mất khả năng thanh toán, rồi bất ổn loang ra cả hệ thống", ông Thà nh khuyến cáo và  không quên nhắc lại hai dự án cao tốc TP HCM - Long Thà nh - Dầu Giây và  cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải .

Tiến sĩ Deepak Mishara, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hà ng Thế giới (WB) cho rằng Việt Nam đang trải qua những bất ổn kinh tế mang tính chu kử³, nhưng mới đưa ra được các giải pháp ngắn hạn, giải quyết các triệu chứng khó khăn chứ chưa đi tới gốc rễ vấn đử.

"Nguyên nhân chính của những khó khăn hiện nay là  cơ cấu kinh tế bất hợp lý, khiến đầu tư công kém hiệu quả, tỷ lệ đầu tư cho GDP cao nhưng tốc độ tăng GDP lại không tỷ lệ thuận. Nửn kinh tế lệ thuộc quá nhiửu và o vốn ngân hà ng. Tỷ lệ nợ ngân hà ng dà nh cho các doanh nghiệp quốc doanh Việt Nam còn cao hơn nhiửu so với các chaebol Hà n Quốc trước đây", ông Mishara so sánh.

à”ng Mishara đử nghị Việt Nam nên kiên định thực hiện nghị quyết 11 vử ổn định kinh tế vĩ mô, đặc biệt cần chú ý nhiửu hơn tới các chính sách tà i khóa, minh bạch hơn việc quản lý vốn nhà  nước.

"Cần có tầm nhìn cho chính sách tà i khóa trung hạn 3-5 năm, giảm dần tỷ lệ nợ trên GDP, đặc biệt thường xuyên giám sát và  công bố tình hình nợ của các doanh nghiệp nhà  nước", ông nói.

Tại Hội thảo Triển vọng kinh tế thế giới và  chính sách ứng phó của Việt Nam do Ủy ban Giám sát Tà i chính Quốc gia tổ chức đầu tuần nà y, nhiửu chuyên gia tán thà nh với với lựa chọn của Chính phủ, chấp nhận tăng trưởng thấp hơn tiửm năng để tập trung tái cơ cấu, ổn định kinh tế vĩ mô.

"Tăng trưởng giảm có thể khiến tỷ lệ nợ công tăng lên. Nhưng Nếu tái cấu trúc thà nh công, kinh tế tăng trưởng cao trở lại từ 2014-2015, tỷ lệ nợ công sẽ giảm nhanh", thạc sĩ Nguyễn Xuân Thà nh. Tuy nhiên ông cũng khuyến cáo, nhiửu nước trên thế giới đã bị sụp đổ vì nợ nần khi tái cấu trúc thất bại. Nhiửu nơi bị mắc kẹt giữa khủng hoảng kinh tế và  nợ nần, phải dốc hết những đồng tiết kiệm được để trả nợ.

VnExpress