Phố hoa lụa Hàm Long
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 10:49, 02/11/2011
Chùa Hà m Long tương truyửn có từ thời Lý, là một ngôi chùa cổ nổi tiếng của vùng đất Thăng Long xưa. Niên đại xuất hiện của chùa chỉ đứng sau chùa Khai Quốc (nay gọi là chùa Trấn Quốc) được xây dựng từ thời Lý Nam Đế.
Phố Hà m Long dà i 564m, nối từ ngã năm Lò Đúc đến đầu dốc Bà Triệu. Con phố trước đây thuộc địa phận thôn Hà m Châu, tổng Hậu Nghiêm, sau đổi thà nh thôn Hà m Khánh, tổng Thanh Nhà n, huyện Thọ Xương. Hiếm có con phố nà o ở Hà Nội lại vừa có chùa thử Phật, vừa có nhà thử Thiên chúa giáo, lại là nơi lưu giữ di tích cách mạng, ẩn chứa nhiửu giá trị lịch sử như phố Hà m Long.
Thời Pháp thuộc, phố Hà m Long có tên là Dourdart de Lagrée.
Chùa Hà m Long ban đầu là ngôi đửn thử Long Thần (vốn tên là Ngô Long, sống dưới thời Hùng Vương thứ 18). Theo truyửn thuyết thần Ngô Long là vị phụ đạo chính quốc thời Hùng Duệ Vương, có công dẹp giặc Hồ Lư ở Châu Hoan. Ngô Long từng sống ở quán Long Đầu. Sau khi ông mất, dân trong vùng sửa quán Long Đầu thà nh đửn Hội Khánh để thử phụng. Khi vua Lý Thái Tổ dời đô vử Thăng Long đã chính thức phong cho Ngô Long danh hiệu Long thần, nhìn thế đất đửn Hội Khánh tựa như rồng ngậm ngọc (Hà m Châu Long) nên vua cho đổi đửn thà nh chùa Hà m Long. Từ đó trở đi, chùa Hà m Long tuy là chùa thử Phật nhưng cũng thử cả vị Long Thần có nhiệm vụ bảo vệ chùa, hộ trì Phật pháp. Chùa cũng nổi tiếng linh ứng qua nhiửu sự tích của thần Ngô Long trong việc âm phù vua Trần Nhân Tông dẹp giặc Mông Nguyên, giúp Lê Lợi đánh đuổi quân Minh.
Đến cuối thế kỷ XVII, chùa bị hư hửng nhiửu. Nhử bà Thái phi Trương Ngọc Chử, mẹ của chúa Trịnh Cương cùng một số người trong dòng tộc chúa Trịnh xuất tiửn tu sửa, sau hơn chục năm trời trùng tu, chùa Hà m Long được mở rộng quy mô và tăng thêm phần tráng lệ.
Trong giai đoạn toà n quốc kháng chiến, do bom đạn của quân đội thực dân, chùa Hà m Long bị tà n phá nặng nử, chỉ có lại hai tấm bia đá dựng năm 1714, hai giếng ngọc và hai ngôi tháp cổ. Sau nà y, chùa đã được các tín đồ Phật tử góp công xây dựng hai dãy nhà hai tầng để vừa thử Phật, vừa giảng pháp cho tăng ni tử... Hai tấm bia đá cổ mang tên Hà m Long tự bi ký dựng năm 1714 do tả đô đốc, ử¨ng Quận Công Đặng Đình Tướng và tiến sĩ Nguyễn Quý Đức biên soạn đã được Viện Viễn Đông bác cổ xếp hạng, coi là những di vật cổ vô giá.
Không chỉ có chùa, tại số 21 phố Hà m Long còn có một ngôi nhà thử nổi tiếng, đó là nhà thử của giáo xứ Hà m Long, nơi diễn ra các sinh hoạt tín ngườ¡ng của giáo dân Hà Nội. Nhà thử Hà m Long là công trình do kiến trúc sư người Việt, Doctor Thân (quê ở Hạ Hồi, Thường Tín, Hà Nội) du học ở Pháp thiết kế. Nhà thử được hoà n thà nh và o tháng 12/1934, cao 17m, đặc biệt trong xây dựng đã sử dụng nhiửu chất liệu dân gian như: rơm hồ vôi, nứa, giấy bản... để tạo các vòm cuốn, gây hiệu quả phản âm khi hà nh lễ mà không cần đến những thiết bị âm thanh hiện đại, trên các cột và bà n thử được trang trí bằng các họa tiết dây thừng như kiểu dây áo dòng Phanxicô. Nhà thử Hà m Long được coi là một trong những nhà thử đẹp nhất của Hà Nội.
Ngay đầu phố Hà m Long, có một ngôi nhà một tầng, mái lợp ngói ta, gắn biển số 5D đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa từ năm 1964. Tại ngôi nhà nà y, và o cuối tháng 3/1929, những thà nh viên tiên tiến trong Kử³ bộ Bắc Kử³ và Tỉnh bộ Hà Nội gồm: Trần Văn Cung, Ngô Gia Tự, Nguyễn Đức Cảnh, Trịnh Đình Cửu, Đỗ Ngọc Du cùng Kim Tôn và Dương Hạc Đĩnh (sau nà y, Kim Tôn và Dương Hạc Đĩnh bị chi bộ khai trừ vì phản bội) đã thà nh lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên của Việt Nam. Ngà y 25-11-1959, nhà số 5D Hà m Long được khôi phục là m nhà lưu niệm, đồ đạc trong nhà còn lại gần như nguyên vẹn gồm có: bộ trà ng kỉ, một cái hòm hai đáy dùng để cất giấu tà i liệu, bộ ấm chén, đèn dầu... cùng chiếc cặp đựng tà i liệu của đồng chí Nguyễn Phong Sắc; chiếc ấm, giử đựng cơm của đồng chí Ngô Gia Tự... Hiện nay, diện tích và mặt bằng ngôi nhà vẫn được giữ nguyên với một phòng nhử 24m2 quay ra mặt phố Hà m Long.
Giữa phố Hà m Long có một ngôi trường cấp II mang lịch sử lâu đời: đó là trường THCS Ngô Sĩ Liên, được xây từ cuối thế kỷ XIX. Trước đây trường có tên gọi là trường Hậu Bổ, vốn là nơi dạy chữ Pháp và pháp chế cho các cử nhân, tú tà i Hán học chuẩn bị được bổ đi là m quan. Sau năm 1915, bử thi chữ Hán, trường giải thể, chuyển thà nh trường tiểu học song được lấy là m nơi thực tập cho các giáo sinh sư phạm nên gọi là trường Quy Thức. Trong giai đoạn Pháp thuộc, trường trở thà nh trường tiểu học bình thường và mang tên gọi của phố là trường Doudart de Lagrée.
Trong những năm gần đây, đoạn phố Hà m Long nằm giữa phố Huế và Bà Triệu luôn được người dân Thủ đô biết đến như con phố chuyên bán hoa, cây cảnh giả và hà ng thủy tinh, gốm sứ. Những cà nh cây, bông hoa giả có xuất xứ từ Trung Quốc nhưng qua bà n tay khéo léo của những người bán hà ng nơi đây đã trở thà nh những bình hoa nghệ thuật được cắm hết sức tinh tế, lung linh sắc mà u rực rỡ, những chậu cây xanh mướt, mửm mại. Trên con phố bà y bán đủ loại mặt hà ng, từ thông dụng như: cốc, chén thủy tinh... đến cao cấp như: bình, lọ pha lê... Cứ và o các dịp lễ tết, cả đoạn phố lại tấp nập người mua bán.
Phố Hà m Long còn có ngõ Hà m Long đối diện nhà thử nổi tiếng với món nộm bò khô mà bất cứ cô cậu học sinh đất Hà thà nh nà o cũng đửu biết tiếng. Nộm ở đây có nhiửu loại, ngoà i món chủ đạo là đu đủ nạo, mỗi đĩa nộm còn được thêm bớt các loại phù hợp với sở thích của người dùng.
Có thể chỉ là đĩa nộm truyửn thống gồm đu đủ nạo và thịt bò dà y (thịt bò rán khô) hay cho thêm thịt bò mửng, bã trầu (lá lách), gân (gồm sách bò, tổ ong, dạ dà y), gân bò... rồi thêm lạc giã, xốt ớt, giấm chua ngọt. Khi ăn, nộm ở đây có cái ngon sậm sựt của gân bò, vị ngọt của thịt, vị giòn của đu đủ xanh nạo, vị bùi béo của lạc, đặc biệt được gia giảm đường, dấm, ớt rất vừa miệng, đậm vừa phải mà không gắt nên luôn luôn đông khách.
Đến Hà m Long và o một buổi chiửu thứ 7, đi thăm ngôi chùa cổ, ngồi ăn món nộm bò khô, lắng nghe tiếng chuông nhà thử giục giã người đi đạo, hẳn bất cứ ai cũng không thể quên được con phố ấy, con phố mang trong mình sự hòa quyện giao thoa tôn giáo và lịch sử, luôn bình yên và tĩnh tại.