Giữ tâm bình an trong sóng gió
Tin tức - Ngày đăng : 15:59, 14/01/2012
| Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan. Ảnh: Hồng Vĩnh. |
Thưa ông, trải qua những năm tháng hoạt động ngoại giao và quản lý nhà nước, cả công tác Đảng hết sức sôi động và hiện nay, là một nhà hoạt động xã hội, xin ông cho biết nguyên tắc sống của ông?
Trước sau tôi vẫn tâm niệm rằng bất luận thế nà o mình luôn phải là mình. Tất nhiên trong cái mình có, có cái hay và có cái dở, mình phải thực sự cầu thị, cố sửa những cái dở, giữ những cái hay. Bên cạnh đó, cuộc sống của con người luôn chịu tác động của ngoại cảnh, có những cái tác động thuận cho mình và cũng không ít cái trái với lòng mình.
Nhưng là m sao có thể lái ngoại cảnh chỉ có thuận chiửu đối với mình được? Ngay trong quan hệ giữa con người với con người, có người ưa mình, có người không ưa mình, chẳng lẽ mình cứ phải uốn theo hay sao? Nếu cứ uốn như vậy thì thà nh con bạch xà chứ đâu còn là con người?
Giá trị sống nà o theo ông là cần theo đuổi và trân trọng nhất?
Giá trị sống thì có nhiửu và không nhất thà nh bất biến, chúng thay đổi theo thời gian, hoà n cảnh, giai tầng... Nhưng có những giá trị vĩnh cửu được gọi chung là cái thiện, cái tử tế, cái con người, trong đó tôi trân trọng nhất là lòng tự trọng. Tôi sợ nhất, thậm chí ghê tởm nhất những người không biết tự trọng, quửµ lụy, cúi mình nịnh nọt, chạy chọt và tệ hơn nữa là là m hại đồng loại để mưu lợi cho mình.
Nay đã vử già , tôi thở phà o nhẹ nhõm thấy mình chưa bao giử chạy chọt cho bản thân, cho con cháu để rồi khi tĩnh tâm nghĩ lại phải cảm thấy ân hận rằng mình đã để mất lòng tự trọng. Mình mà không trọng mình thì thử hửi còn mong ai trọng mình? Mình có tự trọng thì mới biết trọng người khác chứ.
Thật đau buồn thấy bây giử sao lòng tự trọng bị đánh mất nhiửu thế. Ai đời Đại hội Đảng cũng phải thốt lên trước tình trạng chạy trà n lan: chạy chức, chạy quyửn, chạy tội, chạy bằng cấp, huân chương! Thực ra danh mục chạy còn dà i hơn nhiửu, kể cả chạy nghi thức và đất mai táng nữa!
Đáng buồn nhất là cái cơ chế sinh ra nạn chạy vẫn tồn tại và đáng trách nhất là những người đáp ứng sự chạy chọt đó. Chính những người ấy cũng đã để mất lòng tự trọng một khi hạ mình sánh vai cùng với những kẻ chạy.
Tâm bình, thế giới bình, nhưng thế giới hiện nay quá sức xáo trộn, vậy, thưa ông là m sao giữ cho được tâm bình?
Chẳng những thế giới mà ngay trong nước cũng nhiửu sự xáo động: xáo động trong là m ăn, xáo động trong xã hội, từ đó xáo động trong tâm hồn. Đây chính là cái ngoại cảnh tôi nói ở trên: chẳng phải bây giử mới xáo trộn mà xưa nay vẫn vậy. Vậy thì ta hãy chấp nhận cái thế giới nó vốn có, thích nghi với nó, tìm cách bươn chải, thậm chí luồn lách ngõ hầu khai thác mọi cơ hội dù là nhử nhất, ứng phó với mọi thách thức dù là khốc liệt nhất.
Hãy cứ nghĩ rằng nay tốt hơn trước rất nhiửu: không có chiến tranh, đất nước đã thống nhất, đã qua thời bao cấp khốn khó, đã có vai vế trên thế gian, đã hội nhập toà n cầu. Như vậy lòng sẽ nhẹ hơn.
Trước những điửu gây bất bình mà chưa giải quyết được của cuộc sống hiện nay, ông tin và o điửu gì nhất?
Trước sau tôi vẫn tin rằng dù sao cái thiện cũng thắng thế, không vậy thì ngà y tận thế đã ập xuống từ lâu rồi chứ còn đâu sự sống nữa? Miễn là mỗi người nếu chưa đủ sức đẩy lùi cái ác chí ít hãy đừng là m điửu gì thị phi, hãy sống tử tế.
Có người hửi tôi rằng, khi vử nghỉ hưu, ông hối tiếc điửu gì nhất? Tôi nghĩ điửu hối tiếc nhất là có những chuyện sai trái rõ mười mươi mà mình không là m gì được để đẩy lùi nó, như vậy là mình thiếu dũng khí, thậm chí còn hèn!
Không quửµ lụy, luồn cúi
Theo ông, sức mạnh của ông-để sống đúng như ý muốn của mình - là gì?
Chính là lẽ sống mình vẫn là mình đi đôi với chữ nhẫn. Nếu viết chữ Hán thì chữ nhẫn thể hiện bằng chữ tâm nằm dưới chữ đao, tim có bị dao đâm rỉ máu cũng nghiến răng chịu đựng, lấy công việc mà mình yêu thích là m thang thuốc hà n gắn nỗi đau. Cộng và o đó là niửm tin rằng trên đời cái thiện vẫn chiếm ưu thế.
Xin hửi một câu có vẻ riêng, nhưng có thể vẫn là chung với nhiửu người: ông có chia sẻ với bà nhà - người bạn đời tâm đắc của ông vử những chiêm nghiệm cuộc đời? Bà thường chia sẻ điửu gì nhất?
"Tôi cứ nói đùa với anh em là có mấy điửu không nên bận tâm vì không phụ thuộc và o mình, đó là sống chết; lên lương lên chức. Mình đâu có thể định đoạt được việc mình ra đời hay không đâu. Mình từ giã cuộc đời thế nà o cũng đâu phải do mình quyết định. Mình có lên lương lên chức không cũng do ông tổ chức và cấp trên quyết ở đâu đó chứ! Vậy bận tâm là m gì?" |
Vợ chồng tôi cùng học, cùng là m với nhau cả cuộc đời nên cái gì cũng chia sẻ cùng nhau. Do cùng là m chính trị (nhà tôi từng là Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao những năm 80-90) nên cà ng hay trao đổi vử nhân tình thế thái cả ở trong nước lẫn trên thế giới.
Từ ngà y vử hưu, nhà tôi thường hay nghe nhạc cổ điển, có khi hà ng tiếng đồng hồ, cũng hay lướt mạng, rất thích đọc sách vử đạo Phật, ngà y nà o cũng thiửn. Tất cả cái đó để tĩnh tâm và bà ấy thường khuyên tôi hãy chỉ nghĩ những gì mình có thể là m, còn những gì ngoà i tầm mình thì hãy bử qua. Nhưng khổ nỗi, tính tôi hay cả nghĩ, có khi tập trung cao độ vẫn cứ lăn tăn điửu nà y, điửu khác nên cứ phì phọt hoà i!
à”ng có quan tâm chọn bạn không? Bạn quí của ông là người như thế nà o?
Bạn chẳng chọn được đâu mà đến với nhau một cách tự nhiên do ý hợp tâm đồng thôi. Những người bạn tôi quý trọng là những người tự trọng, khi mình có chức có quyửn họ tránh né, khi mình chẳng còn gì họ vẫn một lòng với mình. Đó là những người bạn chân chính!
Tôi được an ủi nhiửu khi mình đã vử hưu mà rất nhiửu người, thậm chí chẳng quen biết gì, thuộc mọi tầng lớp, vùng miửn đến chơi với mình, chà o hửi mình khi ra đường. Đấy là tình cảm thật; điửu đáng quý nhất trong những cái đáng quý!
Sự yên tĩnh trong tâm hồn, trong những lúc biến động dữ dội nhất của cuộc đời ông, đã được ông gìn giữ như thế nà o, có giá trị như thế nà o đối với ông?
Nhìn bử ngoà i hoặc xem lý lịch thì có vẻ đời tôi thuận buồm xuôi gió nhưng thật ra không phải vậy. Tôi cũng đã từng trải qua biết bao thử thách, thậm chí bị trù úm, gièm pha đủ điửu chứ đâu có sóng yên biển lặng. Nay nhìn lại thấy rợn tóc gáy, nhiửu khi tưởng như không thể vượt qua nổi! Còn sức mạnh nà o đã giúp tôi vượt qua thì tôi đã nói rõ ở trên rồi: bất luận thế nà o cũng cần mình vẫn là mình, tự trọng, không quửµ lụy luồn cúi.
Cám ơn ông vử sự chia sẻ cởi mở nà y!