Trường tồn Phố hàng thiếc
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 10:50, 30/03/2012
Ngổn ngang thùng sắt, thùng tôn
Lanh canh chi chát khua om cả ngà y
Cũng là vì kế sinh nhai
Người qua kẻ lại ai ai cũng nhường
Cái tên giản dị thương thương
"Phố Hà ng Thiếc" một đoạn đường xinh xinh
Là một con phố nhử hình thà nh từ thời nhà Lê thuộc thôn Yên Nội, Tổng Tiên Túc (sau đổi là Tổng Thuận Mử¹) huyện Thọ Xương (nay thuộc phường Hà ng Gai, quận Hoà n Kiếm, Hà Nội).
Phố Hà ng Thiếc bắt đầu từ phố Thuốc Bắc đến phố Hà ng Nón dà i vẻn vẹn 136m. Dân trong phố là những người là ng Đan Hội (Đan Phượng, Khương Trung, Khương Hạ (Thanh Xuân), Nguyên Bì (Thường Tín), Phú Thứ, Canh Diễn (Từ Liêm) đến đây lập nghiệp bằng nghử đúc thiếc. Sản phẩm của họ là những cây đèn thắp bằng dầu lạc, cây nến, lư hương, khay đựng chén, bình đựng chè, chóp nón ... được đúc bằng thiếc thật gọn gà ng, xinh xắn, chắc chắn không bị vỡ khi va đập, đánh rơi như những đồ sứ.
Con phố nhử mang tên nghử thủ công: Phố Hà ng Thiếc bắt đầu từ đó. à”ng tổ của phố nghử nà y là người họ Đỗ quê Đan Hội (Đan Phượng) - ông từng sang Trung Quốc học nghử đúc thiếc. Vử nước ông tiếp tục là m nghử và dạy dân trong phố. Nhớ ơn ông người dân Yên Nội lập đình thử ông ở số nhà 2 phố Hà ng Nón tên gọi: Đình Đông Thổ (đất ở phía Đông của là ng) Hà ng Nón và Hà ng Thiếc trước kia cùng một là ng Yên Nội.
Khoảng những năm 40 của thế kỷ XX dầu hửa bắt đầu được người Pháp nhập và o Việt Nam, những chiếc thùng sắt tây sau khi dùng hết dầu hửa, người thợ phố Hà ng Thiếc bằng sự khéo léo nhạy bén, tinh xảo đã biến những chiếc thùng sắt tây "phế thải" thà nh những chiếc đèn dầu thắp sáng bằng sợi bấc nhúng trong dầu hửa, có bóng đèn bằng thủy tinh che gió. Họ đúc những thửi thiếc dà i như chiếc đũa dùng mử hà n đồng nung trong lò than dí và o thửi thiếc là m nóng chảy để hà n nên những chỗ ghép của sắt. Sản phẩm thêm chắc bửn không bị rò gỉ nước. Rồi trước những nhu cầu của cuộc sống hà ng ngà y phố Hà ng Thiếc cho ra đời hà ng loạt những đồ gia dụng thiết yếu: chậu giặt, thùng đựng nước, xô, thùng gánh nước, gầu múc nước, ống máng thoát nước mưa, hộp đựng tiửn xinh xinh, thùng đựng quần áo....
Phố Hà ng Thiếc xưa
Khi thị trường xuất hiện những tấm tôn, tấm kẽm bửn và lâu gỉ hơn sắt tây, người phố Hà ng Thiếc nhanh chóng đón nhận và chuyển thà nh những sản phẩm của "phố nghử" thêm bửn đẹp, chắc chắn. Con phố nhử cần cù, chăm chỉ, thông minh sáng tạo ấy trở thà nh địa điểm tin cậy của dân Hà thành và nhiửu tỉnh trong cả nước. Mặt hà ng là m không kịp đáp ứng "đơn đặt hà ng" của thị trường. Vì vậy phố Hà ng Thiếc suốt ngà y âm vang tiếng búa gò tôn, đập thùng, căng sắt, máy cắt tôn xoèn xoẹt, tiếng quạt thổi lò than phù phù. Một không khí là m việc khẩn trương, rộn rà ng, nhộn nhịp suốt dọc con phố.
Niửm vui trong lao động, niửm vui xây đắp cuộc đời no đủ, dư dật trở thà nh niửm tự hà o của người thợ phố Hà ng Thiếc.
Cơm ăn mỗi bữa một dò
Lấy chồng thợ thiếc chẳng lo lắng gì
Cơm ăn mỗi bữa một âu
Lấy chồng thợ thiếc chẳng giầu cũng vui
Những mảnh nguyên liệu nho nhử thừa ra, người thợ phố Hà ng Thiếc với tay nghử tinh xảo cùng với sự sáng tạo đầy chất "lãng mạn" đã biến chúng thà nh những chú thử ngồi đánh trống thật sinh động. Những con bướm sắc mầu sặc sỡ biết vỗ cánh bay bay. Những chiếc đèn quả đà o hồng tươi ẩn chứa cô tiên dịu dà ng, xinh xắn, cùng những chiếc tà u bay, xe lửa, ô tô. Chiếc tà u thủy có thể chạy vòng quanh chậu nước bằng sức nóng của một ít dầu hửa.
Cuộc sống ngà y cà ng phát triển, đồ nhựa xuất hiện với sức bà nh trướng thật dữ dội khiến thị phần phố Hà ng Thiếc bị co hẹp, những thùng gánh nước, thùng chứa nước, xô, chậu, đồ chơi trẻ em cùng nhiửu mặt hà ng truyửn thống của Hà ng Thiếc bị sức cạnh tranh mạnh mẽ của nửn công nghiệp hiện đại lấn át. Những người thợ "Phố Hà ng Thiếc" không chịu khoanh tay ngồi nhìn sự "phá sản" của "phố nghử". Họ lao và o tìm kiếm thị trường mới, tiếp cận trực tiếp với khách hà ng tạo những sản phẩm thích hợp với điửu kiện, yêu cầu của "thượng đế". Những bồn chứa nước, những cửa cuốn, những ống hút khói, khử mùi, những thiết bị nhà bếp... được ra đời và luôn thay đổi mẫu mã phù hợp với yêu cầu của người tiêu dùng.