Các trường đại học khối kinh tế: Tăng tự chủ, tăng hiệu quả
Tin tức - Ngày đăng : 18:40, 23/01/2013
Nhiửu bất cập trong quản trị đại học
Theo ông Nguyễn Quang Dong, Trường ĐH Kinh tế, mô hình quản trị các trường ĐH công lập hiện nay là mô hình nhà nước kiểm soát hoà n toà n. Ngoại trừ ĐH quốc gia, các trường khác đửu được Bộ GD-ĐT giao chỉ tiêu đà o tạo, kèm theo chỉ tiêu ngân sách. Bộ thẩm định và cho phép mở ngà nh, quy định khung chương trình. Các trường không được tự chủ vử tà i chính (5 trường được thí điểm tự chủ nhưng học phí vẫn phải thực hiện theo mức chung của Nhà nước). Tất cả các chương trình, dự án đầu tư cho cơ sở vật chất đửu cần xin ý kiến của Bộ.
 |
| Giử lên lớp của sinh viên Trường Đại học Ngoại thương. Ảnh: Bảo Kha |
Và i năm gần đây, Bộ GD-ĐT bắt đầu chuyển đổi sang mô hình nhà nước giám sát, giao một số chức năng, nhiệm vụ quản trị cho Hội đồng trường. Dù vậy, nhiửu chuyên gia nhìn nhận: Sự quản lý của cấp Bộ đối với các trường còn cứng nhắc, ôm đồm và chưa hiệu quả, quyửn hạn giao chưa đủ, mang tính "ban phát" theo từng thời điểm trước sự đòi hửi của các trường ĐH và sức ép của xã hội. Còn có sự lẫn lộn giữa quản lý nhà nước vử giáo dục và quản lý của cơ sở trường ĐH.
Các trường ĐH Việt Nam nói chung và trường kinh tế nói riêng, do ảnh hưởng của cơ chế tập trung từ nhiửu năm nên chủ yếu thực hiện nhiệm vụ từ trên giao xuống, chưa có nhiửu quyửn tự quyết. Trong khi đó, hoạt động của Hội đồng trường còn mử nhạt và lúng túng. Sự nhập nhằng vử trách nhiệm và quyửn hạn giữa Đảng ủy, Ban giám hiệu và Hội đồng khoa học có những bất cập không thể sớm giải quyết.
Xã hội hóa cao, cần tăng tính tự chủ
Từ góc nhìn của nhà quản trị, ông Nguyễn Đông Phong, Trường ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, rất khó để chỉ ra đâu là đặc thù của trường ĐH khối kinh tế, bởi hầu hết các ĐH trên thế giới đửu đà o tạo đa ngà nh, đa lĩnh vực. Tuy vậy, trong điửu kiện đặc thù của Việt Nam, cũng có thể tìm ra những nét riêng. Trước tiên, với khoa học kinh tế, Nhà nước không nhất thiết phải đặt hà ng các trường đà o tạo theo "đơn". Thay và o đó, xã hội sẽ nhập cuộc và can dự và o chương trình đà o tạo của nhà trường. Do vậy, tính xã hội hóa đối với chương trình đà o tạo của các trường ĐH khối kinh tế là rất cao. Từ đó, việc chia sẻ kinh phí đà o tạo giữa nhà trường và xã hội cũng cởi mở hơn rất nhiửu. Các trường có nhiửu điửu kiện để tham gia việc hoạch định chính sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho từng địa phương, cho từng vùng và quốc gia.
Ngoà i ra, trong bộ máy tổ chức của một trường ĐH khối kinh tế cũng cần tính đến việc thà nh lập các đơn vị xuất bản, thông tin kinh tế, các trung tâm dịch vụ và các công ty TNHH, công ty cổ phần. Đây chính là thế mạnh và nét đặc sắc cần khai thác và phát huy đối với một trường ĐH chuyên đà o tạo, nghiên cứu và tư vấn khoa học kinh tế. Đó là tính đặc thù mà theo ông Nguyễn Đông Phong, các trường khối kinh tế cần lưu ý khi được Nhà nước giao quyửn tự chủ gắn liửn với trách nhiệm giải trình. Đi sâu và o khía cạnh quản lý liên quan tới quyửn tự chủ, theo ông Nguyễn Đức Thà nh, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, mô hình quản lý giáo dục hiện nay ở Việt Nam thuộc mô hình phổ biến ở Liên Xô cũ và các nước Đông à‚u.
Quyửn lực tập trung và o Bộ GD-ĐT, tiếp đó là trường rồi mới đến các khoa/bộ môn theo dạng quản lý tập trung từ trên xuống. Theo xu hướng phát triển của ĐH thế giới, trong những năm tới, các trường ĐH công lập khối kinh tế và quản trị kinh doanh nên áp dụng mô hình phổ biến ở các quốc gia đang phát triển. Đó là mô hình quyửn lực tập trung ở cấp trường, sau đó là khoa, bộ môn. Nhà trường được trao nhiửu quyửn tự chủ và chịu trách nhiệm xã hội. Việc thay đổi mô hình quản lý đòi hửi phải thay đổi mô hình tổ chức bộ máy của nhà trường. Hiện nay, ở phía Bắc, các trường ĐH đang theo hai mô hình chính: Mô hình trường 4 cấp đối với ĐH Quốc gia và ĐH vùng (ĐH Quốc gia/vùng - trường thà nh viên - khoa - bộ môn); mô hình 3 cấp (trường ĐH độc lập - khoa - bộ môn).
Với xu hướng phát triển chung là đa ngà nh, quy mô lớn, mô hình 3 cấp không có hiệu quả cao vì mọi việc đửu tập trung và o trường, không phát huy được sự chủ động của khoa và giáo viên. Thay và o đó, mô hình 4 cấp với ĐH - trường thà nh viên - khoa - bộ môn có thể tăng tính tự chủ cho các đơn vị, khoa. Đổi mới quản trị ĐH còn phụ thuộc rất nhiửu và o đổi mới quản lý kinh tế - xã hội, phụ thuộc và o sự phát triển chung của đất nước, song các nhà quản lý giáo dục đửu thống nhất: Phê duyệt tự chủ cho các trường lớn là một việc có thể là m ngay, chắc chắn đem lại hiệu quả cao.