Văn Miếu và Trường Đại học đầu tiên Quốc Tử Giám
Người Hà Nội thanh lịch, văn minh - Ngày đăng : 09:11, 21/11/2013
Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nằm ở phía Nam kinh thà nh Thăng Long (thời nhà Lý), là tổ hợp gồm hai di tích: - Văn Miếu thử Khổng Tử, các bậc hiửn triết Nho giáo và Tư nghiệp Quốc Tử Giám Chu Văn An - người thầy tiêu biểu đạo cao, đức trọng của nửn giáo dục Việt Nam; - Quốc Tử Giám - Trường Đại học đầu tiên của Việt Nam. Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa ngà y 28/4/1962.
Lịch sử Văn Miếu - Quốc Tử Giám
- Văn Miếu được xây dựng từ năm 1070 dưới thời Vua Lý Thánh Tông (1054-1072), có tạc tượng Chu Công, Khổng Tử cùng tứ phối là Nhan Tử, Tăng Tử, Tư Tử, Mạnh Tử và hình vẽ các hiửn nho để thử cúng, bốn mùa tế lễ.
- Năm 1076, Vua Lý Nhân Tông cho xây nhà Quốc Tử Giám kử sau Văn Miếu. Khi mới xây dựng, trường chỉ dà nh riêng cho con vua và con các bậc đại quyửn quý (nên gọi tên là Quốc Tử).
- Từ năm 1253, Vua Trần Thái Tông cho mở rộng Quốc Tử Giám và thu nhận cả con cái thường dân có học lực xuất sắc.
- Đời vua Trần Minh Tông, Chu Văn An được cử là m quan Quốc Tử Giám Tư nghiệp (Hiệu trưởng) và thầy dạy trực tiếp của các hoà ng tử. Đến năm 1370 Chu Văn An qua đời được Vua Trần Nghệ Tông cho thử ở Văn Miếu bên cạnh Khổng Tử.
- Sang thời Hậu Lê, Nho giáo rất thịnh hà nh. Và o năm 1484, Vua Lê Thánh Tông cho dựng bia Tiến sĩ của những người đỗ Tiến sĩ từ khóa thi năm 1442 trở đi. Nay chỉ còn lại 82 tấm bia tiến sĩ.
- Năm 1762, vua Lê Hiển Tông cho sửa lại Quốc Tử giám là m Cơ sở đà o tạo và giáo dục cao cấp của triửu đình.
- Năm 1785 Quốc Tử Giám được đổi thà nh nhà Thái học.
- Đến đầu thời Nguyễn, năm 1802, Gia Long bãi bử trường Quốc Tử Giám ở Hà Nội, đổi nhà Thái Học là m nhà Khải Thánh để thử cha mẹ Khổng Tử và xây dựng Khuê Văn Các ở trước Văn Miếu. Đầu năm 1947, giặc Pháp nã đạn đại bác là m đổ sập căn nhà , chỉ còn cái nửn với hai cột đá và 4 nghiên đá.
- Ngà y 13/7/1999, thà nh phố Hà Nội khởi công xây dựng công trình nhà Thái Học trong khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Khu nhà Thái Học rộng 1.530 m2 trên nửn đất cũ của Quốc Tử Giám sau Văn Miếu, với tổng kinh phí khoảng 20 tỷ đồng. Đến ngà y 8/10/2000, công trình nhà Thái Học được khánh thà nh giai đoạn 1. Kiến trúc nhà Thái Học mô phửng kiến trúc dân tộc gồm nhà tả vu, hữu vu, tiửn đường, hậu đường, nhà để chuông, trống và các công trình phụ trợ, sử dụng vật liệu truyửn thống hà i hoà với Tòan bộ tổng thể di tích Văn Miếu
- Quốc Tử Giám. - Ngà y 11/3/2003, thà nh phố Hà Nội đã khởi công đúc tượng đồng 4 danh nhân văn hóa là : Vua Lý Thánh Tông, Vua Lý Nhân Tông, Vua Lê Thánh Tông và Tư nghiệp Quốc Tử Giám Chu Văn An để thử tự trong nhà Thái Học là những người có công sáng lập Văn Miếu-Quốc Tử Giám và phát triển nửn giáo dục Việt Nam.
Kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử GiámQuần thể kiến trúc Văn Miếu
- Quốc Tử Giám được bố cục đăng đối từng khu, từng lớp theo trục Bắc Nam, mô phửng tổng thể quy hoạch khu Văn Miếu thử Khổng Tử. Tuy nhiên, quy mô và kiến trúc ở đây đơn giản hơn. Bốn mặt đửu là phố, cổng chính phía Nam là phố Quốc Tử Giám, phía Bắc là phố Nguyễn Thái Học, phía Tây là phố Tôn Đức Thắng, phía Đông là phố Văn Miếu. Quần thể kiến trúc nà y nằm trên diện thích rộng 54.331 m2.
Trước mặt Văn Miếu có một hồ lớn gọi là hồ Văn Chương, tên cũ xưa gọi là Thái Hồ. Giữa hồ có gò Kim Châu, là nơi diễn ra các buổi bình văn thơ của nho sĩ kinh thà nh xưa. Cổng chính Văn Miếu xây kiểu Tam quan, trên có 3 chữ "Văn Miếu Môn" kiểu chữ Hán cổ xưa. Văn Miếu có tường bao quanh xây bằng gạch. Bên trong cũng có những bức tường ngăn ra là m 5 khu, mỗi khu vực đửu có tường ngăn cách và cổng qua lại nhau:
+ Khu thứ nhất: Bắt đầu với cổng chính Văn Miếu Môn đi đến cổng Đại Trung Môn, hai bên có cửa nhử là Thà nh Đức Môn và Đạt Tà i Môn.
+ Khu thứ hai: Từ Đại Trung Môn và o đến Khuê Văn các. Khuê Văn các là công trình kiến trúc tuy không đồ sộ song tỷ lệ hà i hòa và đẹp mắt. Kiến trúc gồm 4 trụ gạch vuông (85cm x 85cm) bên dưới đỡ tầng gác phía trên, có những kết cấu gỗ rất đẹp. Tầng trên có 4 cửa hình tròn, hà ng lan can con tiện và con sơn đỡ mái bằng gỗ đơn giản, mộc mạc. Mái ngói chồng hai lớp tạo thà nh công trình 8 mái, gử mái và mặt mái phẳng. Gác là một lầu vuông tám mái, bốn bên tường gác là cửa sổ tròn hình mặt trời tửa tia sáng. Hai bên phải trái Khuê Văn các là Bi Văn Môn và Súc Văn Môn dẫn và o hai khu nhà bia Tiến sĩ. Khuê Văn các ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được công nhận là biểu tượng của thà nh phố Hà Nội.
+ Khu thứ ba: Gồm hồ nước Thiên Quang Tỉnh (nghĩa là giếng soi ánh mặt trời), có hình vuông. Hai bên hồ là khu nhà bia tiến sĩ. Mỗi tấm bia được là m bằng đá, khắc tên các vị thi đỗ Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa, Hoà ng giáp, Tiến sĩ. Bia đặt trên lưng rùa đá. Hiện còn 82 tấm bia vử các khoa thi từ năm 1442 đến năm 1779. Đó là những di vật quý nhất của khu di tích.
+ Khu thứ tư: Là khu trung tâm và là kiến trúc chủ yếu của Văn Miếu, gồm hai công trình lớn bố cục song song và nối tiếp nhau. Tòa nhà ngoà i là Bái đường, Tòa trong là Thượng cung. + Khu thứ năm: Là khu Thái Học. Trước kia đã có một thời kử³ đây là khu đửn Khải thánh, thử thân phụ, thân mẫu của Khổng Tử, nhưng đã bị phá hủy. Khu nhà Thái Học mới được thà nh phố Hà Nội xây dựng lại năm 1999. Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một khu di tích lịch sử mang ý nghĩa biểu trưng cho tiến trình phát triển văn hóa của Việt Nam, là một bằng chứng vử sự đóng góp của Việt Nam và o nửn văn minh Nho giáo trong khu vực và nửn văn hóa mang ý nghĩa nhân văn của Tòan Thế giới./.