Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan - Tráng chí cao huyửn nhật nguyệt minh
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:48, 17/12/2013
Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan sinh ngà y mùng 3 tháng Giêng năm Mậu Tý (1528) trong một gia đình có truyửn thống Nho học tại là ng Bùng, xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, trần Sơn Tây cũ, nay thuộc Thủ đô Hà Nội.
Thế kỷ thứ XVI là một thế kỷ vô cùng rối ren và phức tạp vử chính trị. Nhà Mạc sau khi chiếm ngôi nhà Trần, cai trị từ Ninh Bình trở ra, gọi là Bắc Triửu. Nhà Lê Trung hưng, với sự trợ giúp của nhà Trịnh cai quản từ Thanh Hoá trở và o, gọi là Nam Triửu. Và ngay trong nội bộ Nam Triửu, đã xuất hiện mầm mống của nhà Nguyễn. Giữa các thế lực phong kiến cát cứ và nội chiến liên miên thì sự phân định đâu là thuận, đâu là nghịch, đâu là chính, đâu là tà quả là một việc không dễ dà ng. Đó là một câu hửi của lịch sử, thách đố bản lĩnh, tầm nhìn và sự lựa chọn của kẻ sĩ.
Phùng Khắc Khoan không đứng ngoà i thử thách đó. Năm 24 tuổi, Phùng Khắc Khoan thi đỗ tam trường. Với ảnh hưởng của Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan đã có một quyết định đúng đắn là và o Thanh Hoá, phụng sự nhà Lê-Trịnh chống Mạc, thống nhất đất nước.
Suốt cuộc đời 85 tuổi của Phùng Khắc Khoan từ bậc nho sinh đến đấng cái thế, từ kẻ đi tìm đường trở thà nh trụ cột của triửu đình Lê trung hưng là cả một quá trình thăng trầm, khổ hạnh vượt qua không ít thác ghửnh. Nhưng, thử thách lớn là sự tôi luyện của sự nghiệp lớn.
Và ngay khi đã được nhà Lê-Trịnh tin dùng thì sự tu luyện của ông cà ng ngà y cà ng cao hơn nữa. Năm 1557, và o tuổi 30, và đã trở thà nh một vị quan có vị trí cao, Phùng Khắc Khoan vẫn tiếp tục đi thi và đỗ thủ khoa ở kử³ thi Hương và năm (1558) ông đỗ tiến sĩ. Tại sao một người là m quan đến bậc công thần tham mưu ở chốn cơ mật, mà vẫn luôn theo đuổi mộng khoa trường? Đây có phải là sự đi tìm vinh hiển ở nơi đèn sách? Không phải. Người ta chỉ có thể giải thích điửu nà y qua tư tưởng hà nh đạo của Phùng Khắc Khoan:
Ngã thị quốc gia chân trụ thạch
Khu khu hà tất vẫn nhà n quanh
Nghĩa là : Ta là cột đá nước nhà
Tìm chi chốn vắng để mà ẩn thân.
Quả thực là , với sự quy tụ được nhiửu bậc hiửn nhân từ đất Bắc và o, trong đó có Phùng Khắc Khoan, cuộc chiến giằng co bao lâu giữa hai thế lực Mạc- Lê Trịnh nay đã chuyển sang một giai đoạn mới mà ưu thế vử nhân tâm và lực lượng, chiến lược và sách lược đã nghiêng hẳn vử phía Nam triửu, dẫn đến việc thống nhất đất nước. Hơn 40 năm kể từ khi và o Thanh Hoá đến khi giúp Lê Trịnh dẹp xong nhà Mạc (1593), Phùng Khắc Khoan do có công lớn, lần lượt được thăng nhiửu chức vụ quan trọng, cho đến trước khi đi sứ, ông được cử giữ chức Công bộ tả thị lang.
Việc vua Lê Thái Tôn chọn Phùng Khắc Khoan là m chánh sứ với thiên mệnh lập lại quan hệ bình thường với nhà Minh là cả một đại sự. Xem xét, lựa chọn, khe khắt nhiửu lần, không ai thoả mãn được yêu cầu rất cao đó, ngoà i Phùng Khắc Khoan, mặc dù lúc nà y ông đã 70 tuổi. Thật là phải gánh cả một núi tuổi tác trên vai để vượt qua những quả núi bang giao còn nguy hiểm gấp nghìn lần đang dựng lên trước mặt. Phùng Khắc Khoan đã nói rõ tâm trạng vừa lo âu vừa tự hà o khi nhận nhiệm vụ trọng đại nà y.
Kinh văn thanh toả xuất ôn luân
Cự điểm vô đoan thuộc tiểu thần
Nghĩa là : Kinh sợ nghe chiếu chỉ ôn tồn ra từ nơi thâm nghiêm
Điển chương lớn không ngử lại thuộc vử tiểu thần.
Phái bộ đã phải vượt qua cuộc hà nh trình 1 năm một tháng mới đến Yên Kinh. Lại còn phải chử đợi mấy tháng nữa mà chưa được và o trình diện. Phùng Khắc Khoan đã phải tìm trăm phương nghìn kế, tranh thủ sứ thần Triửu Tiên, Nhật Bản; gây cảm tình với Trương Vị là thượng thư nhà Minh để tạo thêm hậu thuẫn. Nghiên cứu rất kử¹ lườ¡ng tình thế, lựa chọn đúng thời cơ, kiên trì hoà hiếu, Phùng Khắc Khoan chọn mũi đột phá bằng sáng tác tập thơ Vạn thọ gồm 31 bà i chúc thọ Minh Thần Tông. Xem xong, vua Minh liửn phê: Hiửn tà i thời nà o chẳng có. Trẫm xem thi tập, thấy rõ Phùng Khắc Khoan là người trung hậu, thật đáng ngợi khen; mệnh lệnh in ra ngay để ban hà nh cho thiên hạ.
Đột phá khẩu đã được mở. Khó khăn, cạm bẫy lần lượt vượt qua. Từ lúc phải ăn đợi nằm chử hết tháng nà y sang tháng khác không được ngó ngà ng, đến khi có thể đối đáp, tranh luận đối mặt buộc vua nhà Minh phải thừa nhận vua Lê Trung hưng là một thắng lợi ngoại giao vang dội lúc bấy giử. Với thắng lợi cơ bản đó, ông còn tiến thêm một bước, vừa khôn khéo vừa thông tuệ, sắc sảo, đanh thép, buộc nhà Minh phải bãi bử lệ cống nạp người và ng cúi mặt, trả lại thể diện cho quốc gia Đại Việt. Cũng trong chuyến đi sứ nà y, à”ng còn đặt quan hệ tốt đẹp với sứ thần Triửu Tiên, Nhật bản, gieo mầm hữu nghị giữa hai nước ở Đông Bắc à - châu với quốc gia Đại Việt.
Dồn sức cho đại sự, nhưng ông vẫn không quên tìm cách mang giống ngô quý và nghử dệt đũi vử phổ biến rộng rãi cho bà con quê nhà . Khi ông vử nước, cả triửu đình đửu hoan hỉ, kính trọng. Nhân dân trong nước tự hà o, nể phục tôn ông là Trạng Bùng. Đến như các vị đại danh Lê Quý Đôn, Đoà n Thị Điểm cũng hết lòng ca ngợi. Từ chức Tả thị lang bộ Công ông được thăng lên chức Tả thị lang bộ Lại, phong tước Mai Lĩnh Hầu. Sau đó không lâu ông được thăng chức Thượng thư bộ Công, chuyển sang Thượng thư bộ Lễ, kiêm chức Quốc tử giám tế tửu.
Phùng Khắc Khoan mất năm 1613, cuộc đời 85 tuổi của ông vắt qua hai thế kỷ XVI và XVII, đó là một trong những thời đại tao loạn, rối ren nhất trong lịch sử. Nhưng quy luật của tạo hoá, trong bùn vẫn ngát hương sen, đất nước rối ren, tao loạn vẫn xuất hiện lắm bậc hiửn tà i. Nhìn lại giai đoạn nà y, giáo sư Trần Quốc Vượng cho rằng, trong thế kỷ thứ XVI, có ba quả núi văn hoá lớn. Đó là :
- Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Trạng Kế Giáp Hải
- Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan
Sau 400 năm nhìn lại, với nhiửu góc tiếp cận khác nhau, từ các nhà khoa học đến ký ức của nhân dân, từ truyửn thuyết dân gian đến sử sách kinh viện đửu thống nhất tôn vinh Phùng Khắc Khoan là bậc hùng tâm tráng trí, văn võ toà n tà i, mưu lược xuất chúng, nhân cách cao đẹp, được triửu đình và nhân dân tôn thử là vị Phúc thần của muôn đời.
Tinh anh và khí phách của Ngà i đã là m rạng danh đất Việt và đem lại niửm tự hà o to lớn cho quê hương Thạch Thất. Danh nghiệp ấy đã nhập và o hồn thiêng sông núi. Tên tuổi Phùng Khắc Khoan đã trở thà nh một trong những ngôi sao sáng trên bầu trời Việt Nam.