Mang giá trị tâm linh của đồng bà o Bahnar, Jrai giới thiệu cùng du khách
Mỹ thuật - Nhiếp ảnh - Ngày đăng : 09:12, 29/08/2016
Thổi hồn và o tượng gỗ
Một trong những nét giá trị văn hoá độc đáo của cộng đồng các dân tộc anh em nói chung và cộng đồng Bahnar, Jrai nói riêng thường hay được nhiửu người nhắc đến, đó là các bức tượng nhà mồ gắn liửn với nét văn hoá tâm linh. Thế nhưng, ít ai biết được bên cạnh tượng nhà mồ, nét độc đáo vử các bức tượng của Cộng đồng Bana và Jrai còn thể hiện trong sinh hoạt hà ng ngà y.
Theo Thạc sĩ Hoà ng Thị Thanh Hương: Sau quá trình khảo sát điửn dã, sưu tầm tượng gỗ tại 98 xã, phường, thị trấn thuộc 17 huyện, thị xã, thà nh phố trên địa bà n tỉnh Gia Lai của Bảo tà ng tỉnh Gia Lai. Dựa trên kết quả nghiên cứu thông tin vử đời sống vật chất và tinh thần của 2 tộc người Bahnar, Jrai, vử đặc điểm của tượng gỗ, giá trị cùng kĩ thuật tạc tượng của một số nghệ nhân tiêu biểu của 2 tộc người có thể thấy được nghệ thuật điêu khắc dân gian của người Bahnar, Jrai rất phong phú.
Những nghệ nhân đang tạc tượng nhà mồ Tây Nguyên.
Một trong những sản phẩm độc đáo đó là tượng gỗ. Loại tượng nà y được dùng trong nhà rông, nhà sà n nhưng phổ biến nhất vẫn là đặt quanh nhà mồ. Tượng vừa có chức năng trang trí vừa chứa đựng tín ngườ¡ng dân gian, đồng thời phản ánh đời sống tâm linh của người Bahnar, Jrai..
Các bức tượng tái hiện khá phong phú, đa dạng các hoạt động sinh hoạt thường ngà y của từng tộc người. Họ dùng thủ pháp đục đẽo có khi tả thực, đôi lúc lại gợi hình tạo nên những bức tượng đủ hình dáng... mang trong mình thông điệp cuộc sống mà người tạc tượng muốn gửi gắm trên từng thớ gỗ.
Đó có thể là tượng trẻ con, thiếu nữ, mẹ bồng con, bà ôm cháu, cõng con lên nương, đà n ông hút thuốc, uống rượu cần, đà n bà múa xoang, mẹ con giã gạo, đà n ông vác rựa, dũng sĩ, người đánh chiêng, trống, tượng chim thú, hoa trái,... Dưới bà n tay của những nghệ nhân tà i hoa và trí tưởng tượng phong phú của họ, tượng gỗ đã phản ánh sự sinh động của cuộc sống. Mỗi bức tượng khi được hoà n thà nh đa dạng vử kiểu dáng, tư thế, biểu cảm độc đáo với đủ cung bậc vui buồn, hân hoan, hạnh phúc, âu lo, khổ đau, giận dữ, hà i hước, mong ngóng, tiếc nuối, ngây ngô...
Nỗ lực mang giá trị tâm linh đồng bà o Tây Nguyên phục vụ du khách
Trao đổi với nhóm PV báo Người Hà Nội, Thạc sĩ Hoà ng Thị Thanh Hương, Phó Giám đốc bảo tà ng tỉnh Gia Lai cho rằng: Trên thực tế, tượng gỗ được sử dụng với phạm vi khá rộng chứ không chỉ dừng lại ở các bức tượng nhà mồ. Trong quá trình khảo sát, điửn dã tại gần 100 xã của 17 huyện, thị xã, thà nh phố tại Gia Lai, chúng tôi nhận thấy tượng gỗ được dùng trong nhà rông, nhà sà n nhưng phổ biến nhất vẫn là đặt quanh nhà mồ. Tượng vừa có chức năng trang trí vừa chứa đựng tín ngườ¡ng dân gian, đồng thời phản ánh đời sống tâm linh của người Bahnar, Jrai. Theo các người già và nghệ nhân nhà sà n của nhà già u có mới trang trí tượng. Ở hai không gian nhà sà n và nhà rông, tượng gỗ đóng vai trò trang trí, là m đẹp không gian sống cho gia chủ.
Từ cuộc sống tâmlinh phong phú, những nghệ nhân đồng bà o Bahnar đang thổi hồn mình và o tác phẩm nghệ thuật.
Tượng trong sinh hoạt thường là những ghè rượu cần, là bầu nước... Bước và o một ngôi nhà sà n, nhiửu người sẽ dễ dà ng nhận thấy cổng bằng gỗ. Cổng gỗ thường được khắc hình chiếc lá, ngọn rau dớn, trang trí hoa văn hình học dọc thân cột, thanh ngang, đầu cột.... Giữa thanh ngang khắc đôi chim, có hai bầu nước, chuông gió bằng gỗ, lồ ô hai bên đầu cột. Hai bên là hai ghè rượu cần và hai bầu nước, nồi bung thể hiện nét văn hóa chú trọng ẩm thực.
Theo nghiên cứu của Thạc sĩ Hoà ng Thị Thanh Hương: Nét độc đáo nà y thể hiện sự mến khách của người Tây Nguyên nói chung người Gia Lai nói riêng với quan niệm khách đến nhà trước là mời nước, sau là mời rượu, đập gà ...mời cơm.
Dưới bà n tay của những nghệ nhân tà i hoa và trí tưởng tượng phong phú của họ, tượng gỗ đã phản ánh sự sinh động của cuộc sống. Mỗi bức tượng khi được hoà n thà nh đa dạng vử kiểu dáng, tư thế, biểu cảm độc đáo với đủ cung bậc vui buồn, hân hoan, hạnh phúc, âu lo, khổ đau, giận dữ, hà i hước, mong ngóng, tiếc nuối, ngây ngô...
Nhân dịp nà y, trong vai trò là đơn vị hỗ trợ lắp đặt và sẽ tiếp quản mô hình Khu trưng bà y tượng gỗ dân gian Bahnar, Jrai khi công trình được nghiệm thu, Công viên Văn hóa Đồng Xanh cũng đóng góp và o mô hình thêm 14 bức tượng gỗ nâng tổng số tượng của mô hình lên 134 tượng và tổng số tượng trong Công viên lên gần 500 bức tượng phục vụ nhu cầu tham quan của du khách nhân dịp Kỷ niệm 71 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
Mộng Thường “ Nguyễn Thảo