Bảo vệ thông tin người tiêu dùng thời công nghệ số: Vẫn còn nhiều lỗ hổng
Danh thắng & Di tích Hà Nội - Ngày đăng : 16:12, 21/09/2017
Việc người tiêu dùng bị lộ thông tin như số điện thoại, e-mail cá nhân không còn quá xa lạ trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, cũng từ đó phát sinh những dấu hiệu vi phạm pháp luật, thậm chí mang tính chất lừa đảo.
“Bùng nổ” của công nghệ số
Sự phát triển của internet với xu hướng vạn vật kết nối đã thúc đẩy các hoạt động thu thập và khai thác, sử dụng thông tin của người tiêu dùng ngày càng phát triển với nhiều cách thức và quy mô mới. Nó không chỉ dừng ở những nội dung truyền thống như thông tin định danh người tiêu dùng (họ tên, địa chỉ, điện thoại...); thông tin tài chính của người tiêu dùng (số tài khoản, số thẻ ngân hàng...) mà còn bao gồm những thông tin mô tả hành vi, cách thức suy nghĩ và giao dịch của chính bản thân người tiêu dùng…
Phân tích dữ liệu từ những thông tin thu thập được giúp cho doanh nghiệp định hướng được những hoạt động, những nhóm người tiêu dùng mà doanh nghiệp sẽ tiếp cận để xúc tiến hoạt động quảng cáo, kinh doanh. Tuy nhiên cũng từ đó mà phát sinh những dấu hiệu vi phạm pháp luật, thậm chí mang tính chất lừa đảo người tiêu dùng.
Phát hiện nhiều vi phạm trong việc bảo vệ thông tin người tiêu dùng - Ảnh minh họa
Theo công bố của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), trong 7 tháng đầu năm 2017, Cục đã tiếp nhận hơn 30 vụ việc phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng về việc nhận được các cuộc điện thoại, tin nhắn từ mạng xã hội có nội dung cung cấp thông tin lừa đảo người tiêu dùng.
Phần lớn các hoạt động liên hệ này đều chứa đựng ít nhất một vài thông tin chính xác của người tiêu dùng, ví dụ như họ tên, địa chỉ nhà, hoạt động mua bán đã từng thực hiện trong quá khứ tại một doanh nghiệp nào đó. Những thông tin chính xác này là căn cứ quan trọng để người tiêu dùng tin tưởng vào những nội dung chào mời của các đối tượng. Và theo đó, nhiều trường hợp đã bị dẫn dụ tới việc giao nộp cho đối tượng lừa đảo một khoản tiền, từ 1-2 triệu cho đến vài chục triệu, thậm chí là cả trăm triệu đồng.
“Việc liên hệ với các đối tượng lừa đảo để giải quyết các khiếu nại phát sinh thường là rất khó do các đối tượng sử dụng các thông tin liên hệ mạo danh hoặc không xác định được tính chính xác về thông tin của đối tượng”, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng thông tin.
Từ các nội dung phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng tại Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, nhiều người tiêu dùng cho biết trong quá trình nói chuyện, các đối tượng lừa đảo cung cấp chính xác thông tin về giao dịch của người tiêu dùng đã được thực hiện trước đó, ví dụ, ngày tháng mua hàng tại trung tâm điện máy; thương hiệu sản phẩm đã mua, giá trị hóa đơn...Thông tin này cho thấy việc bảo mật thông tin của người tiêu dùng đã không được thực hiện theo đúng quy định pháp luật, dẫn tới việc rò rỉ thông tin của người tiêu dùng và đã bị các đối tượng xấu lợi dụng để khai thác, lừa đảo.
Trong nhiều giao dịch tài chính, đặc biệt là các giao dịch tín dụng tiêu dùng, cho vay trả góp, nhiều người tiêu dùng cho biết đã không được công ty tài chính thông báo hoặc giải thích chính xác, đầy đủ về việc sẽ chuyển giao thông tin cho bên thứ ba để thực hiện các hoạt động thu hồi nợ trong trường hợp cần thiết. Hành vi này vi phạm quy định về việc chuyển giao thông tin cho bên thứ ba khi chưa được sự đồng ý của người tiêu dùng.
Nhiều phản ánh của người tiêu dùng cũng cho thấy, trước khi sử dụng dịch vụ, họ không được thông báo về việc một số thông tin trên thiết bị của người tiêu dùng, ví dụ, hình ảnh, danh bạ trên điện thoại di động, sẽ được sử dụng bởi công ty cung cấp dịch vụ. Hành vi này vi phạm quy định về việc doanh nghiệp phải thông báo rõ ràng, công khai về phạm vi, mục đích sử dụng thông tin trước khi thực hiện thu thập từ người tiêu dùng.
Bên cạnh việc các doanh nghiệp chưa thực hiện tốt các quy định liên quan, một vấn đề tồn tại có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình thực thi pháp luật về chính sách thông tin người tiêu dùng là nhận thức của người tiêu dùng về các quyền liên quan trong lĩnh vực thông tin. Hiện nhiều người tiêu dùng trong quá trình cung cấp thông tin trên mạng xã hội, sử dụng các thông tin giao dịch tài chính không ý thức được các nguy hiểm tiền ẩn khi bên thứ ba có thể khai thác và lợi dụng các thông tin này vào mục đích lừa đảo; nhiều người tiêu dùng không nắm được trách nhiệm theo quy định pháp luật mà doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện, dẫn tới, hiệu quả của việc giám sát và phát hiện hành vi vi phạm không được phát huy.
Tăng cường bảo vệ người tiêu dùng
Nền kinh tế số với đặc trưng là sự kết hợp giữa thông tin và công nghệ kết nối đã và đang hình thành nên nhiều phương thức giao dịch mới, nhiều chủ thể mới và nhiều dịch vụ mới. Trong tất cả các nội dung trên, thông tin của người tiêu dùng đóng vai trò xuyên suốt, có mặt trong tất cả các hoạt động, các khâu của nền kinh tế mới. Vì vậy, với vai trò và giá trị quan trọng như vậy, vấn đề bảo mật thông tin và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời kỳ kinh tế số càng cần có những giải pháp để đảm bảo thực thi. Theo đó, có một số giải pháp định hướng như sau:
Tăng cường công tác tuyên truyền, đối với người tiêu dùng, nâng cao nhận thức về giá trị và tầm quan trọng của việc bảo mật các thông tin của người tiêu dùng, đồng thời, nắm bắt các quy định pháp luật liên quan để có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình hoặc phát huy vai trò kiểm tra, giám sát doanh nghiệp trong quá trình thực hiện các giao dịch.
Đối với doanh nghiệp, biết và thực hiện đúng các quy định pháp luật về bảo vệ thông tin người tiêu dùng, sử dụng hợp pháp và khai thác hiệu quả các dữ liệu thông tin để góp phần định hướng hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, cung cấp các hàng hóa, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Tăng cường hợp tác quốc tế, đặc trưng rõ nét của nền kinh tế số là sự kết nối giữa các môi trường giao dịch tại nhiều quốc gia khác nhau, do vậy, trong quá trình thực thi các quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tại mỗi quốc gia sẽ có những vấn đề, khó khăn nhất định khi tiếp cận với các vấn đề mang tính quốc tế. Vì vậy, việc tăng cường hợp tác quốc tế giữa các cơ quan, tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là công cụ hỗ trợ hiệu quả để tháo gỡ những vấn đề tồn tại giữa các nền kinh tế, hệ thống pháp luật khác nhau.