Khai thác "mỏ vàng" không gian sáng tạo

Mũi nhọn để xây dựng thành phố sáng tạo

Khẳng định vai trò của văn hóa như là một nhân tố để phát triển bền vững, từ năm 2004 UNESCO đã ra mắt mạng lưới Các thành phố sáng tạo, đến nay đã có sự tham gia của 180 thành phố đến từ 72 quốc gia. Dựa trên 7 lĩnh vực được chọn để xây dựng Thành phố sáng tạo (gồm thủ công, nghệ thuật dân gian, thiết kế, phim, ẩm thực, văn học, nghệ thuật truyền thông), có thể thấy sự đa dạng văn hóa của các thành phố sáng tạo không chỉ từ những thế mạnh sẵn có mà còn tiếp tục được bồi đắp, xây dựng thêm các giá trị mới.

Một trong những cái tên được “điểm danh” khá sớm trong mạng lưới Các thành phố sáng tạo của UNESCO là Barcelona. Nhắc đến Barcelona, người ta thường nghĩ đến đội bóng nổi tiếng của đất nước Tây Ban Nha, nhưng lĩnh vực thực sự làm nên thương hiệu Thành phố sáng tạo cho Barcelona lại là văn học. Là trung tâm văn hóa và công nghiệp quan trọng của Tây Ban Nha, trong đó tập trung nhiều NXB, đây là lợi thế để thành phố này tập trung phát triển nền công nghiệp xuất bản, khuấy động sở thích văn chương và đọc sách của người dân. Và Barcelona đã thực sự trở thành "Thủ đô tiểu thuyết trinh thám của châu Âu" khi hội tụ những cây viết nổi tiếng nhất thế giới ở thể loại truyện trinh thám trong rất nhiều buổi thảo luận, hội nghị bàn tròn tại các thư viện trên nhiều thành phố, thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn và bạn đọc yêu văn chương.

Thành phố Jeonju nổi tiếng với những món ăn truyền thống Hàn Quốc, nhưng để được công nhận là Thành phố sáng tạo của UNESCO về lĩnh vực ẩm thực, Jeonju đã có những bước đi vô cùng bài bản. Bên cạnh sự gìn giữ truyền thống ẩm thực gia đình được truyền qua nhiều thế hệ là việc đẩy mạnh công nghiệp ẩm thực nhằm quốc tế hóa ẩm thực Hàn. Jeonju đã xây dựng quan hệ sâu rộng với mạng lưới nhiều thành phố khác trên thế giới thông qua các hoạt động nghiên cứu, giao lưu về ẩm thực, tổ chức các lễ hội ẩm thực chuyên biệt và có chiều sâu như lễ hội Bibimbap để “vinh danh” món cơm trộn Jeonju, triển lãm quốc tế về thực phẩm lên men nhằm giới thiệu các loại tương xứ Hàn, triển lãm món cơm nhồi thịt và rau Jeonju Yakryeong, lễ hội rượu truyền thống... Những lễ hội ẩm thực vừa vui nhộn vừa độc đáo đã kéo về cho thành phố Jeonju rất nhiều du khách yêu cảnh đẹp xứ Hàn và thích trải nghiệm các chương trình ẩm thực và văn hóa địa phương.

Tham gia mạng lưới Các thành phố sáng tạo của UNESCO có 6 thành phố thuộc khu vực ASEAN, trong đó Singapore được công nhận là Thành phố sáng tạo về thiết kế, đặc biệt là thiết kế giao thông, môi trường. Xanh hóa thành phố và tận dụng mọi không gian có thể để phục vụ cộng đồng luôn là nhiệm vụ được Singapore đặt ra khi quy hoạch và xây dựng thành phố. Với diện tích nhỏ, quốc đảo sư tử này buộc phải phát triển những tòa nhà chọc trời, nhưng Singapore vẫn trở thành thành phố đáng sống khi được quy hoạch tỉ mỉ trong việc “phủ xanh” bằng mật độ cây trồng dày đặc, bằng các công viên mới và không gian giải trí cho các khu dân cư. Sự phân bổ các dự án nhà ở, khu thương mại, khu công nghiệp được tổ chức, thực hiện hết sức kỹ lưỡng đảm bảo khoảng cách để người dân có thể dễ dàng tiếp cận được các không gian xanh. Dù quá trình đô thị hóa ở Singapore tăng nhanh thì không gian xanh vẫn luôn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước này.

Thành phố sáng tạo về thiết kế

Dù là nước có diện tích rộng hay hẹp, có bề sâu văn hóa nhiều năm hay đang đẩy mạnh những hệ sinh thái sáng tạo mới thì quan trọng hơn cả là mỗi thành phố ở đó phải biết chọn cho mình một thế mạnh để thúc đẩy phát triển.

Là trung tâm văn hóa lớn của cả nước với nhiều làng nghề truyền thống, thủ công và nghệ thuật dân gian, nhiều di tích lịch sử - văn hóa, là “thiên đường ẩm thực” đã được nhiều trang web du lịch quốc tế bình chọn, Hà Nội, với truyền thống hơn nghìn năm văn hiến hội tụ đủ cả 7 lĩnh vực của mạng lưới Thành phố sáng tạo. Song, Hà Nội đã lựa chọn đăng ký và thực hiện hồ sơ đề cử danh hiệu Thành phố sáng tạo là lĩnh vực thiết kế - lĩnh vực có liên quan mật thiết, thậm chí có thể bao trùm được nhiều lĩnh vực sáng tạo khác như nghệ thuật thủ công và nghệ thuật dân gian, phim ảnh, âm nhạc, ẩm thực...

Không gian phố đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận có thể coi là một “công trình” thiết kế sáng tạo rất thành công của Hà Nội trong những năm gần đây khi nhận được sự hưởng ứng của đông đảo người dân và khách du lịch. Đây chỉ là một trong nhiều không gian sáng tạo đang hoạt động sôi nổi ở Hà Nội. Theo ông Bruno Angelet, nguyên Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Liên minh Châu Âu tại Việt Nam, “mạng lưới không gian văn hóa sáng tạo đang dần lớn mạnh của Việt Nam cung cấp sự hỗ trợ cần thiết cho các nghệ sĩ và người thực hành sáng tạo, giúp họ xây dựng một môi trường sống động, lành mạnh nơi mọi người có thể tiếp cận và tận hưởng đời sống văn hóa.

Việc chứng kiến sự xuất hiện của một hệ sinh thái các không gian cũng như đóng góp của những không gian này cho sự đa dạng văn hóa trong nước đã trở thành một hành trình vô cùng thú vị”. Hiện cả nước có hơn 140 không gian sáng tạo, tập trung ở hai thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Với định nghĩa mở trong bối cảnh Việt Nam, không gian sáng tạo có thể là các địa điểm thực như Phố sách Hà Nội, Phố bích họa Phùng Hưng, Phố đi bộ Trịnh Công Sơn do chính quyền thành phố thiết kế, hay là các không gian của tư nhân xây dựng như Heritage Space, Café chiều thứ 7, Manzi, Ơ kìa Hà Nội..., hoặc cũng có thể là nền tảng trực tuyến như Hanoi Grapevine, hay là những không gian sáng tạo không có “không gian” như The Onion Cellar, Bảo tàng thấu cảm... Sự nở rộ của các không gian sáng tạo tại Hà Nội nói riêng (với khoảng 70 không gian) và trên cả nước nói chung cho thấy tín hiệu vui trong việc nuôi dưỡng và phát triển văn hóa từ chính cộng đồng, cũng khẳng định hướng đi đúng đắn của Hà Nội khi lựa chọn đẩy mạnh phát triển các không gian văn hóa sáng tạo.

Vai trò của các dự án không gian sáng tạo vô cùng quan trọng, không chỉ mang đến những giá trị văn hóa tinh thần cho người dân mà còn cung cấp thêm việc làm, đóng góp đáng kể vào kinh tế vùng, tạo ra những tiền đề để sáng tạo văn hóa càng được phát triển. Hà Nội chỉ trở thành thành phố sáng tạo khi có thể tận dụng mọi nguồn lực văn hóa từ các thiết chế văn hóa cơ sở, các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể dày đặc đến sức hấp dẫn của đời sống đô thị cổ, đồng thời phát huy sự sáng tạo của mọi tầng lớp nhân dân, tạo cơ chế để thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và hình thành thói quen tiêu dùng mới. Khi đó, thành phố sáng tạo mới thực sự trở thành một thương hiệu của Hà Nội, mang đến cho Thủ đô vị thế mới để phát triển bền vững.

Hanoimoicuoituan