Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá
Mỹ thuật - Nhiếp ảnh - Ngày đăng : 10:22, 06/04/2020
Lãnh đạo thôn Lai Xá cùng bà con dân làng đến Bảo tàng Nhiếp ảnh tham quan hai máy ảnh gỗ cổ
do gia đình ông Nguyễn Đức Vượng trao tặng
Làng nghề Nhiếp ảnh Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, cách trung tâm Hà Nội khoảng 15km về phía Tây, là nơi ra đời bộ môn nhiếp ảnh sớm nhất của lịch sử nhiếp ảnh Việt Nam, từ cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.
Theo sử sách, cụ Đặng Huy Trứ là người đầu tiên đưa nhiếp ảnh vào Việt Nam sau một lần đi sứ sang Trung Quốc năm Ất Sửu - 1865. Năm 1869, cụ Đặng Huy Trứ mở hiệu ảnh mang tên Cảm Hiếu Đường, hiệu ảnh đầu tiên của Việt Nam tại phố Thanh Hà, nay là phố Ngõ Gạch, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Vì chiến tranh nên Hiệu ảnh Cảm Hiếu Đường chỉ tồn tại trong 4 năm. Đến năm 1890, cụ Nguyễn Đình Khánh (sinh năm Giáp Tuất 1874, người thôn Lai Xá) được người chú ruột đưa ra Hà Nội học nghề ảnh tại cửa hiệu Chu Dương của người Hoa. Năm 1892, cụ Nguyễn Đình Khánh mở hiệu ảnh chụp chân dung đầu tiên lấy tên là hiệu ảnh Khánh Ký ở phố Hàng Da, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Trong nhiều năm qua, những người con của làng Lai Xá đi khắp nơi mở hiệu ảnh mưu sinh, lập nghiệp. Hiện nay, khoảng 80% gia đình ở làng Lai Xá có người làm nghề ảnh; cũng có nhiều người được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ nhiếp ảnh, nghệ nhân nhiếp ảnh... Năm 2003, làng Lai Xá được Nhà nước công nhận danh hiệu Làng nghề Nhiếp ảnh truyền thống duy nhất ở Việt Nam và cụ Khánh Ký được suy tôn là ông tổ nghề của làng. Hàng năm, cứ vào ngày 20 tháng 4 âm lịch, ngày giỗ ông tổ nghề Khánh Ký, người dân Lai Xá khắp nơi lại tấp nập trở về làng rất đông vui, nhộn nhịp để tưởng nhớ, suy tôn nghề nghiệp tổ tiên.
Cũng trong năm 2003, CLB Nhiếp ảnh Nguyễn Đình Khánh ra đời với 28 thành viên do ông Nguyễn Văn Thắng, Trưởng thôn được bầu làm Chủ nhiệm. Với sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các NSNA Hồng Trọng Mậu, NSNA Phạm Thành và NSNA Văn Phúc, các thành viên CLB bộ tích cực đi sáng tác và tham gia dự thi các cuộc thi và triển lãm ảnh của Hội Nhiếp ảnh Nghệ thuật Hà Nội và Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam...
Gần 3 năm trước, người dân làng Lai Xá tự nguyện đóng góp kinh phí xây dựng Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá gồm 2 tầng với diện tích trưng bày gần 300m2 nằm ngay giữa làng, gần Đình Đụn. Bảo tàng được khai trương chính thức ngày 15/5/2017 tại làng Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức đúng vào dịp kỷ niệm 125 năm Làng nghề Nhiếp ảnh Lai Xá (1892 - 2017).
NSNA Nguyễn Văn Thắng, Giám đốc Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá cho biết tầng 1 của Bảo tàng phục dựng mô hình phòng chụp cổ với máy ảnh hộp vuông bằng gỗ cỡ lớn 13x18, nhãn hiệu Union, sản xuất tại Pháp, được đặt trên giá 3 chân bằng gỗ có khăn trùm đen để ngắm "trực tiếp". Phía trước là đèn chiếu sợi đốt công suất lớn và phông màn vẽ hàng hiên, vuờn hoa... nhằm mục đích nếu du khách tham quan có yêu cầu, Bảo tàng sẽ bố trí nghệ nhân của làng chụp và làm ảnh theo cách truyền thống để khách tham quan có thể khám phá, trải nghiệm thực tế. Ngoài ra, gian ngoài làm phòng trưng bày ảnh nghệ thuật của CLB Nhiếp ảnh Nguyễn Đình Khánh được luân chuyển theo thời gian. Tầng 2 dành trưng bày những máy ảnh cổ, ống kính, máy phóng, máy sấy, khay thuốc, màu tô, bút chấm và các dụng cụ đồ nghề khác, cùng với các tài liệu về làng nghề. Trên vách tường là những pano, mỗi chiếc đều in hình từng cửa hiệu và câu chuyện về lịch sử của nó… để du khách hiểu hơn về nhiếp ảnh thời xa xưa. "Điều chúng tôi trăn trở nhất hiện nay là làm sao duy trì và nuôi dưỡng, tạo ra một bảo tàng sống động trong bối cảnh mới của nghề ảnh, biến nơi đây trở thành một điểm du lịch độc đáo của Hà Nội".
Từ ngày khai trương đến nay, Bảo tàng đã đón nhiều du khách trong nước và quốc tế đến thăm quan. Biết dân làng xây dựng Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá, vợ chồng chủ Hiệu ảnh Mỹ Lai ở TP. Hồ Chí Minh, người gốc làng Lai Xá đã hiến tặng kỷ vật quý của gia đình là hai máy ảnh gỗ cổ, góp phần nhỏ vào Bảo tàng. Kỷ vật đã được NSNA Nguyễn Văn Thắng, Giám đốc Bảo tàng đón nhận tại TP. Hồ Chí Minh ngày 24/2/2020. Sáng ngày 1/3/2020, lãnh đạo thôn Lai Xá cùng bà con dân làng đến Bảo tàng Nhiếp ảnh tham quan hai máy ảnh gỗ cổ do gia đình ông Nguyễn Đức Vượng, bà Nguyễn Thị Mỹ Loan trao tặng.
Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá góp phần gìn giữ và phát huy nghề truyền thống của quê hương. Sự ra đời của Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá bên cạnh Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên, Gallery ảnh của NSNA Nguyễn Anh Tuấn... đã, đang và sẽ góp phần đưa làng nghề Nhiếp ảnh Lai Xá sớm trở thành một điểm đến văn hóa - du lịch - làng nghề mới của Thành phố Hà Nội.