Phiên chợ Bưởi - Nét văn hóa Thăng Long

Kẻ Bưởi xưa là  vùng ven Hà  Nội, gồm các là ng Yên Thái, Hồ Khẩu, Аông Xã, Trích Sà i, Võng Thị, Bái à‚n, Trung Nha... Giống như nhiửu chợ cổ Hà  Nội (cận sông, tiện đường đi), chợ Bưởi nằm bên vị trí hợp lưu của sông Thiên Phù và  sông Tô Lịch, thuận lợi vử mặt giao thương trên bến dưới thuyửn.  

Các bậc tiửn bối kể lại rằng, xưa kia, bưởi vùng mạn ngược theo dòng chảy trôi vử rất nhiửu, người ta thấy vậy liửn vớt lên bán, dần dần theo thói quen gọi vùng nà y là  vùng Bưởi và  chợ nằm trong khu vực nà y cũng gọi là  chợ Bưởi.  

Chợ Bưởi hình thà nh chính xác năm nà o thì không ai rõ, ngay đến các vị cao niên vùng nà y cũng chỉ biết rằng, khi sinh ra thì chợ đã có từ lâu. Một số tà i liệu thì cho rằng, chợ Bưởi có thể hình thà nh từ đời Lý, nhưng cũng có những nhà  nghiên cứu lại bảo chợ hình thà nh từ giữa thế kỷ 19. Và  điửu mọi người đửu không thể phủ nhận, đây là  một trong những chợ có tính lịch sử­, văn hóa và o bậc nhất ở mảnh đất Thăng Long-Hà  Nội nà y.   

Một góc chợ Bưởi. (Ảnh: Báo Ảnh Việt Nam)

Аặc biệt, chợ Bưởi cùng với chợ Mơ là  một trong số ít các chợ còn duy trì hình thức họp chợ phiên ở nội thà nh Hà  Nội và  cứ tới các ngà y 4, 9, 14, 19, 24, 29 âm lịch, dân các khu vực lân cận lại kéo vử chợ Bưởi bán cây, con giống, vật dụng nông nghiệp, sản vật là ng nghử...  

Chợ Bưởi cổ chỉ là  những dãy lán bằng phên nứa và  chỉ có 1 “ 2 dãy nhà  gỗ mà  người mua kẻ bán ở đây quen gọi là  cầu chợ. Trước những năm 30 của thế kỷ trước, người Pháp cho xây dựng hai cầu chợ bằng bê tông kiên cố che mưa nắng. Mang tính chất chợ vùng ven, chợ Bưởi là  nơi trao đổi, mua bán sản phẩm các là ng nghử vùng Kẻ Bưởi là m ra như dệt lĩnh Yên Thái, Bái à‚n, giấy của là ng Yên Thái, Hồ Khẩu, Аông Xã và  dụng cụ sản xuất nông nghiệp của vùng Xuân La, Xuân Аỉnh.  

Xung quanh khu vực chợ Bưởi, hoạt động sản xuất thủ công tương đối phát triển, chợ Bưởi theo đó cũng sôi động và o các phiên chợ, người mua bán tấp nập. Nơi nà y cũng là  chỗ để người dân lân cận mang cây con giống đến bán từ mớ rau thơm, bó cải giống đến chó mèo, lợn gà , thử, chim...  

Dân vùng Tây Tựu, Cổ Nhuế, Xuân La, Xuân Аỉnh với mặt hà ng rau giống, hạt giống, công cụ nông nghiệp; dân vùng Nhật Tân, Quảng An, Quảng Bá với các loại cây cảnh, hoa cảnh. Người Hà  Nội cũ muốn mua bất cứ thứ gì mang tính dân dã, đến chợ Bưởi là  sẽ tìm thấy. Vậy nên, chợ Bưởi cũng trở thà nh nơi thăm thú của nhiửu người rảnh rỗi, yêu chim thú, hoa cây cảnh ở khắp các nơi trong Hà  Nội. Аặc biệt, những năm xa xưa, cứ đến ngà y 29 Tết, chợ Bưởi còn có thêm một nếp là  mổ trâu bò và  dân các là ng vùng Bưởi cùng nhau mua trâu bò rồi giết mổ tại chợ, chia nhau ăn Tết...  

Ngà y nay, chợ Bưởi đã xây dựng khang trang, hiện đại, thuộc sự quản lý của Tổng công ty Thương mại Hà  Nội, nhưng riêng phiên chợ vẫn được duy trì bằng cách quy hoạch một khu vực riêng để người dân có cơ hội mua bán cây, con giống.  

à”ng Nguyễn Văn Thế, Phó giám đốc Công ty cổ phần chợ Bưởi, một người xuất thân từ là ng Yên Thái, có nhiửu gắn bó với chợ từ nhử cho biết: Chúng tôi đang cố gắng xây dựng chợ Bưởi thà nh một chợ văn minh, hiện đại trong những nét văn hóa truyửn thống.  

Ai muốn mua hạt giống, cây giống, chó, mèo, thử, chim... đửu có thể tìm thấy ở các phiên chợ ngà y nay, nhưng dẫu vậy, phiên chợ Bưởi nay không thể phong phú như trước, nhiửu mặt hà ng không còn do sự chọn lọc của nhu cầu cuộc sống.  

Ở chợ Bưởi còn duy nhất một hà ng bán công cụ nông nghiệp, nhưng ông Nguyễn Văn Thế cho rằng, có lẽ bà  chủ hà ng nà y không duy trì được bao lâu. Và  ông cũng nhẩm tính rằng, người bán con giống lâu năm ở chợ phiên còn độ 6 “ 7 người, bán cây giống cũng còn gần 10 người; ngoà i ra cứ tới phiên chợ một số người khác cũng có thể đem đến bán, ví như nhà  nà o đó nuôi được ổ chó đẻ hoặc mèo đẻ.  

Là  người có thâm niên gắn bó trên 50 năm với các phiên chợ Bưởi, từ thủa 13,14 tuổi tấp tểnh theo bà , theo mẹ đi phụ bán hà ng, bà  Nguyễn Thị An ở phường Nghĩa Аô, quận Cầu Giấy tâm sự: Lãi lử từ bán cây giống chẳng đáng bao nhiêu nhưng đã quen bán hà ng nà y ở phiên chợ Bưởi rồi nên tôi cũng không chuyển sang kinh doanh hà ng khác. Và  cũng không hiểu cơ duyên nà o mà  cả hai con dâu bà  cũng cắp thúng theo mẹ chồng bán hạt giống, cây giống ở khu vực chợ phiên nà y. Trước kia, gia đình bà  cũng chuyên là m cây giống nhưng rồi đất đai thu hẹp dần nên giử đây cả ba mẹ con đửu mua lại hà ng của nông dân ngoại thà nh đem và o.  

Cũng có thâm niên gắn bó với các phiên chợ Bưởi từ hơn 20 năm nay, anh Nguyễn Mạnh Hà  ở là ng Аông, phường Bưởi (nay thuộc tổ 21 phường Bưởi) lại chuyên kinh doanh chó, mèo. Không chỉ bán ở các phiên chợ Bưởi, anh Hà  còn bán ở phiên chợ Mơ (các ngà y 2, 7), phiên chợ Hà  Đông (các ngà y 5, 10), chợ Trôi (các ngà y 1, 6), chợ Canh Diễn (các ngà y 3, 8). Mỗi phiên chợ anh cũng chỉ bán được mỗi loại và i con nhưng dù sao theo anh không là m nghử nà y cũng chưa biết kiếm nghử gì hơn.  

Anh Hà  cho rằng, chợ phiên Bưởi ngà y nay thu hẹp hơn trước nhưng chắc chắn vẫn còn tồn tại vì nhiửu người còn thích nuôi chó mèo, trồng cây hoa cảnh, cho dù diện tích nhà  họ nhử hẹp.   Có lẽ, chính bởi lý do nà y nên cho dù cuộc sống phát triển theo hướng hiện đại, Hà  Nội đô thị hóa quá nhanh nhưng các phiên chợ Bưởi vẫn tồn tại như một nét văn hóa riêng của Thăng Long “ Hà  Nội./.