Dốc xưa ngõ ấm rơm vàng

Khi con người ta còn biết tiếc những ngất ngơ vụng dại thuở mới chạm mặt với đời là phần trong sáng thơ ngây vẫn còn, sự lương thiện vẫn còn chứ chưa đến nỗi chai lì, chưa bị những thực dụng của cuộc đời đánh bại.

Nhà tôi bên Long Biên, phía Đông TP.Hà Nội. Nguyễn Thanh Kim tận Yên Sở (Hoàng Mai) cách nhau phải non hai mươi cây nhưng trong số các bạn bè văn chương thì Nguyễn Thanh Kim là người hay sang tôi nhất. Khi giữa trưa, lúc chiều tối, khi khệ nệ cả chồng sách báo, khi chỉ một chiếc túi đeo vai. Khi có lí do, khi chả cần lí do, đang trên xe chợt nhớ nhau là “a lô” liền. 

Hồi học ở trường Viết văn Nguyễn Du, Nguyễn Thanh Kim có biệt danh “địa chỉ trên yên xe đạp” vì anh luôn có nhu cầu “lên xe” đi đâu đó - đến bạn bè hay các tòa soạn báo. Xưa xe đạp, nay xe bus. Nghỉ hưu thì xe bus là chính. Có lần xuống xe bước hụt thế nào mà gãy chân khiến anh phải nằm viện cả tháng. Nhưng lành chân lại đi. Sau mỗi cuốc xe là có một thông tin mới hay một bài thơ mới.

Nhớ tới Nguyễn Thanh Kim tôi còn nhớ tới một hình ảnh khác cách đây gần 40 năm ở trường Viết văn Nguyễn Du.

Hồi ấy, Hà Nội chưa thức khuya như bây giờ, mới khoảng hơn 10 giờ đêm nhưng mọi hoạt động trong trường Đại học Văn hóa đều đã kết thúc, sinh viên đã đi ngủ. Bất ngờ tại một phòng trong kí túc xá còn sáng đèn - hình như phòng Y Phương - bỗng vang lên tiếng đọc thơ sang sảng cùng những tiếng gõ liên tục vào nồi niêu chai lọ gì đó. Người đọc thơ cũng đã giữ ý khi không để quá ồn ào, nhưng do đêm khuya yên tĩnh nên tiếng đọc thơ vẫn vang lên rất “hoành tráng” đánh thức nhiều người dậy. Phía bên trường Đại học Văn hóa dăm ánh mắt tò mò nhìn sang trong ánh đèn bật vội rồi lại tắt vội để quay ra ngủ tiếp vì họ đã quá quen với những phen ngẫu hứng của mấy ông bên này. Nhưng ở dãy nhà sinh viên trường Viết văn Nguyễn Du thì khác. Nàng thơ không để họ được ngủ yên. Nhiều bước chân đua nhau chạy sang rồi lại chạy về làm náo động hết cả. Tôi cũng chạy sang nhưng chưa kịp ngó vào xem ai trong đó thì đã “đụng” ngay Nguyễn Thanh Kim đứng sừng sững trước cửa phòng từ bao giờ. Mình trần. Đầu nghển nghển. Và cái dáng đứng “học trò trường văn” của chàng thi sĩ Kinh Bắc đêm ấy cứ in đậm mãi trong tôi như một tượng đài của tình yêu thơ ca. 

Say mê đắm đuối với thơ nhưng lại tuềnh toàng hồn nhiên trong đời sống. Như cái đận Nguyễn Thanh Kim lấy vợ, cả lớp, nhất là tôi và Kim Chuông đã quay như chong chóng để dọn dẹp phòng, mượn bàn ghế lo trang phục chú rể mà vẫn bị quát:

- Sao đến giờ vẫn chưa có giày? Các ông làm ăn thế à? Nhớ cà vạt nữa nhé! Phải cà vạt đỏ ấy… 

 Chúng tôi cười. Cán bộ cán bèo tỉnh lẻ hồi ấy lấy đâu com lê cà vạt với giày. Tất cả đều phải mượn bạn bè ngoài phố. Mà chân cẳng nhà thơ lại khác người, to ngoác. Có lẽ “hắn” cậy đứng chữ Mậu Tí nên tính thích oai chăng ?.

Lại bận phu nhân thi sĩ “vỡ đê” mà đức ông chồng biến đâu mất từ sáng sớm khiến cả khu tập thể nháo nhác. Tôi và Trần Quốc Thực được cử đưa H. vào Bệnh viện Bạch Mai với lời dặn trực bên ngoài cho tới khi nghe thấy tiếng trẻ khóc thì báo ngay về. Thế mà nay thi nhân đã lên chức ông ngoại với bốn cháu trai. Và bằng thơ anh đã thật thà “nhận lỗi” với cô con gái đầu sinh ở Bạch Mai hôm ấy: “Cha vụng dại lại ngơ ngác chuyên đời” (Nhắn gửi)

Trông tưởng ngơ ngác thế nhưng xem ra cái gì Nguyễn Thanh Kim cũng biết. Ai mới có thơ in Báo Văn nghệ, ai vừa ra sách, ai đang đi thực tế, đâu có hội thảo… anh đều nắm rất rõ.

Đồng hành với tình yêu thơ ca, quan tâm tới đời sống văn nghệ ấy là một Nguyễn Thanh Kim mang tình yêu quê hương đất nước tha thiết, là lòng yêu thương con người sâu nặng, là khát khao vươn tới một đời sống Chân - Thiện - Mỹ và “lặng lẽ tỏa hương” như tên một bài thơ của anh. Cái gốc của thơ Kim, cảm xúc cội rễ của thơ Kim là thế mà tác phẩm chính là sự hiển hiện.

Nguyễn Thanh Kim tuổi Mậu Tí, quê gốc Thanh Trì, Hà Nội nhưng gia đình đã chuyển lên Bắc Ninh từ thời ông nội. Anh sinh ở Bắc Ninh và sống ở Bắc Ninh từ bé. Tuy vậy hình ảnh cái ‘thị xã đèn dầu” mờ tỏ ấy lại ít xuất hiện trong thơ Kim mà hình ảnh vùng đất Kinh Bắc giàu sắc thái văn hóa truyền thống, dân giã và huê tình với sông Cầu, bến đò Hồ, hội Lim, đền Đô, chùa Phật Tích và những tên tuổi Đề Thám, Nguyên Hồng, Hoàng Cầm, Anh Vũ… thì rực rỡ và tràn ngập trong văn thơ anh.